Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
Częśćpierwsza.Starożytność
Niebezznaczeniabyłykulturystykairozwójfizycznyorazumiejętnościmilitarne,
jakierównieżprzekazywali.
55
56
Wnajszerszymzakresiesofiścirealizowalipostulatharmonijnegowy-
kształcenia.Ichwiedzabyłagłębokoosadzonawrzeczywistości,zniejbo-
wiemwynikałaijejmiałasłużyć.Unikalioniabstrakcyjnychspekulacji,starającsię
rozwijaćumiejętnościiwiedzęstosowaną.Zerwalizelitarnąkoncepcjąnauki,aich
uczniemmógłzostaćkażdy,kogostaćbyłonazapłaceniezanią.
Sofiściniestanowiliwzasadziezwartejszkoły-mianemtymokreślasięzwolen-
nikówbardzoodmiennychpoglądów.Łączyichjednakzdecydowanypragmatyzm,
relatywizmwujmowaniuzagadnieńprawa,etyki,państwa.Saminieposługiwalisię
określeniemnsofista”;termintenzostałwprowadzonypóźniej.Ichdziałalnościsprze-
ciwialisięnajwybitniejsifilozofowieepoki:SokratesiPlaton.Sofiścidziałaligłównie
wAtenach,aprzybyciedotegomiastaznaczącegosofistybyłoważnymwydarzeniem
iczęstoprzyciągałowielusłuchaczy.Zarazempodlegalioniostrejkrytycezarzekomą
bezbożność,moralnynihilizm,zwłaszczamoralnezepsuciemłodzieży,upowszech-
nianiepozornejwiedzy,sofistykęrozumianąjakozniekształconąretorykę.
Platonatakowałsofistówgłówniezakoncepcjęprzedmiotubadańibrakmetafi-
zycznegouzasadnieniatez.Jegozdaniemposługiwalisięonitylkowiedząpozorną,
araczejpozoremwiedzy.Niemogącwistociedotrzećdowartościdobraisprawied-
liwości,zasługująjedynienamianontwórcówmniemań”,którychdziałalnośćjest
kramarskąsprzedażąnaukisztukązwodzenia.Arystotelessądziłpodobnie.Innym
powodemniechęcidosofistówbyłopobieranieprzeznichwynagrodzeniazapracę.
Sokrateszauważał,żektozapieniądzesprzedajeinnemuwiedzę,jestswegorodzaju
wszetecznikiempodobnymdotego,ktosprzedajeswąurodę.
Podstawowyproblem,czyspołecznefunkcjonowanieczłowiekamaumownycha-
rakter,rozstrzygają,optującprzytymdrugimstanowisku.Konwencjonalnycharak-
terprawa,państwa,etykiniemusijednakpozostawaćwsprzecznościzporządkiem
naturalnym.Takzdeterminowanarefleksjanadnajważniejszymirodzajamizjawisk
społecznychpowoduje,żesofiścistająsięfilozofamipolityczniezaangażowanymi.
Swojesympatiepolityczneumieszczalizresztąpostronierozmaitychreżimówpoli-
tycznych.Byliwśródnichzwolennicydemokracji,pojawialisięsympatycymonarchii,
arystokracjiczyteżoligarchii.Sygnalizującwięcspórofilozoficznąnaturęsofistyki,
sięgającyzresztączasówhistorycznych,arównieżwspółczesnych,musimypamiętać
otym,żewwielufundamentalnychproblemachwłaśnieonispowodowalipowsta-
nieintelektualnejrefleksji5.ZmianaocenypoglądówsofistównastąpiławXIXw.
5Elementymateriałówźródłowychzawierającychtekstynajbardziejznaczącychsofistów-zob.J.Gaj-
da,Sofiści,Warszawa1989.
