Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIV
.Myślpolityczno-prawnastarożytnejGrecji
61
AtenyudzieliłyjegomiastupoparciawwalcezSyrakuzami.WAtenachGorgiasz
szybkozyskałpopularność.Jegopopisyretoraściągaływielusłuchaczyskłonnych
uczyćsiętejsztuki.KoniecżyciaspędziłwTesaliinadworzetyranaJazonazFerai.
Umarłtamw375r.p.n.e.
DodziełGorgiaszazaliczamy:Oniebyciealboonaturze,PochwałaHeleny,Obrona
Palamedesa,Mowaolimpijska,Mowapytyjska.
FilozoficznepoglądyGorgiaszabyłyprzedmiotemwieluanaliz.Możnaspotkaćopi-
nię,żefilozofemwogóleniebył,ajegozasługiograniczająsięjedyniedoumiejętno-
ścioratorskich,douczeniatrudnejiniebezpiecznejsztukiretoryki.Niewątpliweza-
sługiGorgiaszadlasztukioratorskiejsąnajwiększe.Niemożnamujednakodmówić
umiejętnościfilozofowania,chociażjegopoglądyulegałyewolucji.
WyróżniasiętrzyokresyfilozofiiGorgiasza;wostatnim,retorycznym,sprowadzają
sięonedonastępującychzałożeń:
•człowiekjakoelementspołeczeństwajestprzedmiotembadań,
•rzeczywistejestto,cojestpoznawalnedziękizmysłom,
•rzeczywistośćjestobiektywna,
•wynikiempoznaniajestwiedza,
•czyminnymodwiedzysąmniemania,
•wiedzajestwarunkiemprawidłowościindywidualnegoispołecznegopostępo-
wania.
Przyrodniczastronabytuczłowiekapowoduje,żewtejpłaszczyźnieulegaondwu
popędom:dążeniudokorzyściiunikaniucierpień.Społeczeństwo,zwłaszczapań-
stwo,ograniczatewrodzonepopędy.Bytspołecznywymagaodludzicnotydzielno-
ściobywatelskiej.Należywięcuczyćretoryki,alezarazemnauczaćjejtylkowsłusz-
nejsprawie.Nauczyciel-sofistamadoprowadzićdotego,abykażdypotrafiłznaleźć
odpowiedźnapytanie,jakiepostępowaniejestwłaściwewkonkretnejsytuacji.Wie-
dzapowoduje,żeczłowiekstajesięsilniejszy,prawonaturyzaś,iżsłabszypodporząd-
kowujesięsilniejszemu.Wiedzaotym,cojestwłaściwewdanejsytuacji,charakte-
ryzujetych,którzysązdolnidorządzeniainnymi.Siłajednych,asłabośćdrugich
niewynikająznatury,ponieważwobecniejwszyscysąrówni;dopierowiedzadzieli
ludzi.Każdyjednakmamożliwośćstaćsięnsilniejszym”.
WprawdzieGorgiaszniewypowiadabezpośredniopoglądównatematistotypań-
stwa,aledasięwyinterpretowaćjegoprzekonanieoumownymcharakterzetejin-
stytucji.Państwoiprawosązmienne,atrafnośćzmianzależyodwiedzyrządzących,
odichzorientowaniasię,cojestwdanymmomencienajbardziejkorzystne.Silniejsi,
posiadającywiedzę,narzucająwolęsłabszym,którzywiedzyniemają.Możnawnios-
kować,żebyłzwolennikiemdemokracji.Gorgiaszuważał,żeuznanyprzezspołe-
czeństwosystemnormjestkoniecznymwarunkiemjegoistnienia.
61
62
