Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Schematpoznanianaukowego
łecznościuczonych,obowiązkiembadaczajest
stałepoddawaniekrytycenaukowejteoriiipoje-
dynczychtwierdzeń,gdyżnieistniejecośtakie-
gojakostatecznewykazanieprawdziwościteorii
empirycznejczyjejpotwierdzenie.Zawszetrzeba
próbowaćwykazaćniezgodnośćteoriizdanymi
doświadczenia.
Sumując,badanienaukowewedługmetody
stawianiaikrytykihipotezprzebiegawtrzech
etapach.Sąto:
>
sformułowaniehipotezy;
>
dedukcyjnewyprowadzeniezteoriiobserwo-
walnychprzewidywań;
>
próbaobaleniahipotezy,przezwykazanienie-
zgodnościwyprowadzonychzniejprzewidy-
wańzfaktami.
Narycinie1.3zestawionoobieomówioneme-
tody.
Czytelnikmógłbyzapytać,którazprzedsta-
wionychmetodostatecznieUzwyciężyła”wpro-
wadzonymsporzeoUprawdziwą”naturęproce-
subadawczego.Niemaprostejodpowiedzinato
pytanie.Niektórzyfilozofowienaukiwskazująna
fakt,żezaawansowanenaukiempirycznewpo-
czątkowymokresieswojegorozwojupowszech-
niestosowałymetodęindukcji,abywstadium
dojrzałościposługiwaćsięmetodąhipotetycz-
no-dedukcyjną.Obiemetodysąwjakimśsensie
komplementarneikażdaznichlepiejprzystajedo
dyscyplinynaukowej,wzależnościodtego,naja-
kimetapierozwojowymtasięznajduje(zob.Such
iSzcześniak,2006).
Zauważmyjeszcze,żeanipierwsza,anidru-
gametodanieprowadządowiedzyabsolutnie
pewnej.Zawszemożnabowiemznaleźćowego
Uczarnegołabędzia”,któryzaprzeczyindukcyjne-
muuogólnieniu,żeUwszystkiełabędziesąbiałe”.
Nigdyteżniebędziemypewni,czywyczerpaliśmy
zbiórfaktówfalsyfikującychtestowanąhipotezę.
Ponadtowgręwchodząjeszczewzględynatury
psychologicznejirzeczywistapraktykabadawcza
uczonych(napodstawiebadańhistorycznych).
Otóżniesąoniskłonninazbytłatworezygnować
zeswoichteoriiizamiastjeodrzucać,woląraczej
jeratowaćprzezwprowadzanieróżnorakichuzu-
pełnień(teniinneargumentyw:Amsterdamski,
1987).
Niewątpliwiemetodastawianiaikrytykihi-
potezlepiejoddajepraktykębadawcządyscyplin
naukowychmocnozawansowanychwrozwoju
(takteżpostrzegampsychologięmimostarań
różnychUuczonych”,którzychętniezawróciliby
jądofilozofii)aniżelimetodaindukcyjna,charak-
teryzującapraktykębadawcząnaukiwjejprzed-
teoretycznymstadiumrozwoju.Lepiejprzystaje
dopraktykibadawczejpsychologii,wktórejmoc-
noeksponujesięrolęteoriijakopodstawowego
składnikaświadomościmetodologicznej(oczym
wrozdziale6).
Komentarztechniczny
Pełnezrozumienieosobliwościstronylogicznej
postępowaniabadawczegowymagaUnajmniejsze-
go”repetytoriumzlogiki–coułatwizrozumienie
niniejszegotekstu–azwłaszczadwóchschema-
tówrozumowańdedukcyjnychmodusponensimo-
dustollens(Ramka1.1).
Czytelnika,którychciałbysięzapoznaćzpod-
stawamilogiki(lubjesobieprzypomnieć),zachę-
camdolekturynapisanego–zdużymtalentem
dydaktycznym–przezKatarzynęPaprzycką(2009)
podręcznika:Logikaniegryzie.Część1.Samouczek
Przywołajmydwaschematyrozumowań
dedukcyjnych:i:
(1)modusponens:[(p⇒q)∧p]⇒q
(2)modustollens:[(p⇒q)∧¬q]⇒¬p
Sensopartegonanichrozumowaniazilustruj-
myprostymprzykłademUatmosferycznym”(za-
pożyczonym,pomodyfikacjach,odWładysława
Krajewskiego(1998,s.75).
Ad1.Jesttak,żekiedyprzedchwiląpadał
deszcz(p),toulicesąmokre(q)–pierwszaprze-
słanka:p⇒q.Stwierdzamy–naprzykładgdyspo-
glądamyprzezokno–żeprzedchwiląprzestał
padaćdeszcz,awięcchodnikisąmokre(druga
przesłanka:p).Stądwniosek:przedchwiląpadał
deszcz(wystąpiłoq).Rzeczjasna,namocysamego
schematumodusponens(niewspartegonasząob-
serwacją)wiemy,żepierwszaprzesłankaidruga
przesłanka(Upadałdeszcz”)prowadząnasnieza-
wodniedowniosku,żeq(Uulicajestmokra”).
Ad.2.Jeśliuwzględnimypierwsząprzesłankę:
p⇒q,idrugąprzesłankę:¬q,(Uulicajestsucha”,
aUniejestmokra”),możemyniezawodniedojść
downiosku:Uniepadałdeszcz”:¬p).
Zawodnymjednakjestinnyschemat,który
nienależydoschematówdedukcji(ramka1.1),
alemożeUuwieść”niedoświadczonegoCzytelnika:
*[(p⇒q)∧q]⇒p
11
