Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
Socjologicznepytaniaiodpowiedzi
Klasycznebadania2.1.Psychologiaspołecznażyciawwięzieniu
Problembadawczy
Większośćludziniedoświadczyłażycia
więziennegoitrudnoimsobiewyobrazić,jak
zachowalibysię„wewnątrz”.Ajaktybyśsobie
poradziłlubporadziła?Jakimbyłbyśstrażnikiem
więziennym?Służbistą?Amożemiałbyś
bardziejludzkiepodejściedowięźniów?W1971
rokuzespółbadawczypodkierunkiemPhilipa
Zimbardopostanowiłsprawdzić,jakwięzienie
wpływana„zwykłychludzi”.
Wbadaniusfnansowanymprzezmarynarkę
StanówZjednoczonychZimbardomiał
sprawdzićhipotezęjednostkowychdyspozycji,
którąpowszechnieprzyjmowanowsiłach
zbrojnych.Hipotezatagłosiła,żenieustanne
konfliktymiędzywięźniamiastrażnikami
wynikajązjednostkowychcharakterówtych
pierwszychitychdrugich,czylizichosobistych
dyspozycji.Zimbardosądził,żetakiewyjaśnienie
możebyćbłędne,istworzyłeksperymentalne
więzienie,żebyjezweryfkować.
TeoriaZimbardo
ZespółpodkierunkiemZimbardozorganizował
sztucznewięzienienaUniwersytecieStanforda,
ogłosiłnabórchętnych(mężczyzn)doudziału
wbadaniużyciawięziennegoiwybrał
dwudziestuczterechstudentów,głównie
zklasyśredniej,którzynieznalisięprzed
eksperymentem.Następniekażdemu
zuczestnikówlosowoprzydzielonorolęstrażnika
lubwięźnia.Postandardowymprocesie
wprowadzenia,obejmującymrozebranie
donaga,odwszawienieisfotografowanie
(wdalszymciągunago),więźniowiepozostawali
wcelachprzeddwadzieściaczterygodzinyna
dobę,natomiaststrażnicypracowalinazmiany
iwracalipopracydodomów.Zarównojedni,
jakidrudzynosiliujednoliconeuniformy.
Celembyłosprawdzenie,jaktezróżnicowane
rolewpłynąnapostawęizachowaniebadanych.
Rezultatyokazałysięszokujące.
Studenciodgrywającystrażnikówszybko
przyswoiliautorytarnysposóbzachowania:
okazywaliwięźniomprawdziwąwrogość,
komenderowalinimi,poniżaliichsłownie
izastraszali.Zkoleiwięźniowiezachowywali
sięwsposóbstanowiącymieszankęrezygnacji
ibuntu,któryczęstozauważasięwśród
prawdziwychwięźniów.Teefektybyłytak
Podczaseksperymentuwięziennegona
UniwersytecieStanfordajedenzuczestników
wodpowiedzinaponiżającyreżimwięzienny
rozpocząłmanifestacyjnągłodówkę,żebywcześniej
gowypuszczono.
wyraźne,apoziomnapięciatakwysoki,
żeeksperyment(zaplanowanynadwatygodnie)
musianoprzerwaćjużposześciudniach
zewzględunaudrękębadanych.Jużwcześniej
pięciu„więźniów”zostałozwolnionych
zpowoduskrajnegopoziomulękuiproblemów
emocjonalnych.Zkoleiwielu„strażników”było
niezadowolonychztego,żebadaniezakończyło
sięprzedwcześnie.
NapodstawietychwynikówZimbardo
stwierdził,żehipotezaosobistychdyspozycji
niejestwstaniewyjaśnićreakcjiuczestników
eksperymentu.Zamiasttegozaproponował
alternatywnewyjaśnienie„sytuacyjne”,
zgodniezktórymzachowaniewwięzieniach
wynikazsamejsytuacjiwięziennej,niezaś
zjednostkowychcharakterystykosadzonych
wnichosób.Szczególniesilnymczynnikiem
kształtującymzachowanieokazałysię
oczekiwaniadotycząceodgrywanychról.
Zachowanieniektórych„strażników”pogarszało
sięzczasem–źletraktowaliwięźniów,
regularnienakładalinanichkaryiwydawało
się,iżczerpiąprzyjemnośćzichcierpienia.
