Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wceluuzyskaniaodpowiedzinatepytania.Zapo-
wbłąd,wywołującunichprzekonanie,żewymierza-
znającsięztab.2.1,zastanówsię,jakchętniewziął-
jąniebezpiecznewstrząsyelektrycznecałkowicie
byśudziałwkażdymrodzajubadania.Wnastępnym
obcymosobom.Materiałdowodowyztychekspery-
podrozdzialerozważymy,jakiestandardyetyczne
mentówsugeruje,żebadaniistotniedoświadczali
przestrzeganesąwbadaniachpsychologicznych.
npoważnegocierpieniaemocjonalnego”.Ztegopo-
wodu-chociażbadanietojestbardzoważnedla
zrozumienianaturyludzkiej-żadenodpowiedzial-
PROBLEMYETYCZNE
nypsychologniemógłbydzisiajopowiadaćsięza
WBADANIACHNALUDZIACH
powtórzeniemtycheksperymentów.Wrzeczywi-
IZWIERZĘTACH
stościdecyzjiwtakichkwestiach,jakposłużenie
sięwprowadzaniemwbłąd,badaczewStanach
Wbadaniusprawdzającymskutecznośćkomunika-
Zjednoczonychniepodejmująjużindywidualnie.
tówpodprogowycheksperymentatorzywprowadza-
Abyzagwarantowaćprzestrzeganiezasadetycznych,
liuczestnikówwbłąd,niewłaściwieoznaczająctaśmy
.
specjalnekomisjesprawdzająkażdąpropozycjęba-
Czynilitak,abyprzekonaćsię,czyosobybadanedoj-
dań,stosującsurowewytyczne,opracowaneprzez
dąpodwpływemswychoczekiwańdoprzekonania,
MinisterstwoZdrowiaiPomocySpołecznej(U.S.
żekomunikatyteimpomogły
,nawetjeśliobiektyw-
DepartmentofHealthandHumanServices).Na
nemiarypamięciisamoocenyniewykazałyżadnej
wszystkichuniwersytetach,wcollege’ach,szpitalach
poprawy
.Wprowadzanieludziwbłądjestzawszenie-
iinstytutachbadawczychpowołano
komisjekwalifi-
etyczne,leczjakinaczejwtymwypadkubadaczemo-
kacyjne
,któreaprobująlubodrzucająpropozycje
glibyokreślićefektplacebospowodowanyprzez
badańnadludŹmiizwierzętami.Rozpatrzmyniektó-
fałszyweprzekonania,jakieżywiliuczestnicy?Jakna-
reczynniki,uwzględnianeprzeztekomisje.
leżałobyocenić
potencjalnekorzyści
,jakiemoże
przynieśćbadanie,wporównaniuznieuniknionymi
Uzyskiwaniezgody
kosztami
dawanychryzykownym,przykrym,stresującymlub
,naktórenarażaonouczestników,pod-
oduczestnikówbadań
zwodniczymprocedurom?Psychologowienieustan-
Napoczątkuprawiewszystkichbadańlaboratoryj-
niezadająsobietepytania(Bersoff,2008).
nychnadludŹmiichuczestnicyotrzymująopis
Poszanowaniepodstawowychprawludziizwie-
procedur,potencjalnegoryzykaioczekiwanych
rzątjestfundamentalnymobowiązkiemwszystkich
korzyści.Uczestnikówzapewniasię,żeichprywat-
badaczy
.Poczynającod1953r.,AmerykańskieTowa-
nośćjestchroniona.Wszelkiezapisyichzachowania
rzystwoPsychologicznepublikujewytycznedotyczą-
sąutrzymywanewścisłejtajemnicy
,aopublikowanie
cenormetycznych,którychpowinniprzestrzegać
tychmateriałówwjakiejkolwiekformiewymaga
badacze.Aktualnapraktykabadawczajestregulowa-
aprobatyzestronyosóbbadanych.Uczestnikówpro-
naprzezskorygowanąw2002r.wersjętychwytycz-
sisięopodpisanieoświadczeństwierdzających,że
nych.Rozpatrzmykwestięwprowadzaniawbłąd
zostalipoinformowani
otychsprawachiwyrazają
uczestnikówbadań.Wytycznez2002r.stwierdzają:
zgodęnadalszyudziałwbadaniu.Gwarantujesięim
nPsychologowieniewprowadzająwbłądpotencjal-
zawczasu,żebędąmogliwycofaćsięzeksperymen-
nychuczestnikówcodobadania,wobecktórego
tuwdowolnymmomencie,niepłacącżadnychkar
możnamiećuzasadnioneoczekiwania,żespowodu-
umownych,atakżepodajesięimnazwiskainume-
jebólfizycznylubpoważnecierpienieemocjonalne”
(AmericanPsychologicalAssociation,2002,s.1070).
Wytycznetegorodzajuniezawszeobowiązywały
.Na
Zgodapootrzymaniuinformacji(
informedconsent
)
przykładwrozdz.16opisujemyklasyczneekspery-
Proces,zapośrednictwemktóregojednostkisąinformo-
mentynad
posłuszeństwemwobecautorytetu
.
waneoproceduracheksperymentalnych,ryzykuikorzyś-
Wtycheksperymentachuczestnikówwprowadzano
ciach,zanimwyrażąformalnązgodęnaudziałwbadaniu.
52
Rozdział2Psychologiaiżycie
