Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rytelefonówurzędników
,zktórymimogąskontakto-
zówekdotyczącychposługiwaniasięwprowadza-
waćsię,gdybymielijakieśskargiczyzażalenia.
niemwbłąd.Opróczwytycznej,żebyuczestników
niezwodzićcodoprawdopodobieństwadoznania
Szacowanieryzykaikorzyści
przeznichcierpieńfizycznychlubemocjonalnych,
AmerykańskieTowarzystwoPsychologicznewprowa-
Większośćeksperymentówpsychologicznychwiąże
dzajeszczeinneograniczenia:(1)badaniemusimieć
sięzniewielkimryzykiemdlaosóbbadanych,zwłasz-
wystarczającąwartośćnaukowąidydaktyczną,żeby
czawtedy,gdyuczestnikówprosisięjedynieowy-
wprowadzaniewbłądbyłouzasadnione;(2)badacze
konywaniezwykłych,typowychzadań.Niektóre
musząwykazać,żerównieskuteczneprocedurybez
eksperymenty
,badającebardziejosobisteaspektyna-
wprowadzaniawbłądniesądostępne;(3)nazakoń-
turyludzkiej-takiejakreakcjeemocjonalne,obraz
czeniebadaniakoniecznejestwyjaśnienieuczestni-
samegosiebie,konformizm,stresczyagresja-mo-
kom,żezostaliwprowadzeniwbłąd;(4)potakim
gąjednakpowodowaćzdenerwowanieuczestników
wyjaśnieniuuczestnicymusząmiećmożliwość
czywytrącaćichzrównowagipsychicznej.Kiedy
wycofaniaswoichdanych.Weksperymentachzwią-
więcbadaczprzeprowadzatakieksperyment,ryzy-
zanychzwprowadzaniemwbłądkomisjakwalifika-
kotrzebazredukowaćdominimum,auczestników
cyjnamożenarzucićpewneograniczenia,domagać
należypoinformowaćoewentualnychzagrożeniach
sięprzeprowadzeniapróbnychpokazówprocedury
iprzedsięwziąćodpowiednieśrodkiostrożności,aby
lubodmówićswojejaprobaty
.
poradzićsobiezsilnymireakcjami.Tam,gdziewgrę
wchodziryzyko,komisjakwalifikacyjnadanejinstytu-
cjistarannierozważa,czyprzeprowadzeniebadania
Rozmowawyjaśniająca
jestkonieczne,abyosiągnąćkorzyścidlajegouczest-
Udziałwbadaniachpsychologicznychpowinienbyć
ników,dlanaukiidlaspołeczeństwa.
zawszewzajemnąwymianąinformacjimiędzybada-
czemauczestnikiem.Badacz,napodstawiereakcji
Celowewprowadzaniewbłąd
uczestnika,możedowiedziećsięczegośnowego
ojakimśzjawiskubehawioralnym,natomiastuczestni-
Wniektórychrodzajachbadańniemożnazawczasu
kanależypoinformowaćocelubadań,weryfikowa-
powiedziećuczestnikomwszystkiego,bezznie-
nejwnichhipotezie,przewidywanychwynikach
kształceniawyników.Gdybyśnp.badałwpływ
ioczekiwanychkorzyściach.Nazakończenieekspe-
przemocyoglądanejwtelewizjinaagresję,tonie
rymentuzkażdymuczestnikiemtrzebaprzeprowa-
chciałbyś,żebyuczestnicytwojegobadaniaznali
dzićstarannąrozmowęwyjaśniającą(
debriefing
),
zgóryjegocel.Czyjednakcel,jakimjestzbadanie
wktórejbadaczpodajejaknajwięcejinformacji
twojejhipotezy,wystarczy,byusprawiedliwićwpro-
obadaniuistarasię,żebyniktniewyszedłzniego
wadzanieichwbłąd?
zakłopotany
,zdenerwowanyczyzawstydzony
.Jeżeli
Wspomnieliśmyjużotym,żezasadyetyczne
wktórejkolwiekfaziebadaniakoniecznebyłowpro-
sformułowaneprzezAmerykańskieTowarzystwo
wadzenieuczestnikówwbłąd,eksperymentatordo-
Psychologiczne(2002)dostarczająwyraŹnychwska-
kładniewyjaśniapowodytakiegoichokłamywania.
Iwreszcie,badanimająprawowycofaćswojedane,
jeślisądzą,żewykorzystanojeniewłaściwie,lubże
Rozmowawyjaśniająca(
debriefing
)
ichprawazostaływjakiśsposóbnaruszone.
Rozmowaprzeprowadzananazakończenie
eksperymentu,wktórejbadaczdostarczajego
uczestnikomjaknajwięcejinformacjinatemat
Problemywbadaniach
badaniaistarasię,żebyżadenuczestniknieodszedł
nazwierzętach
zuczuciemzakłopotania,zdenerwowania
czyzawstydzenia.
Czywbadaniachpsychologicznychimedycznych
należywykorzystywaćzwierzęta?Pytanietoczęsto
Problemyetycznewbadaniachnaludziachizwierzętach
53
