Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
29Nowotworygłowyiszyi
wprzypadkupozostałychnowotworówpłaskonabłon-
kowychgórnegoodcinkadrogipokarmowejidrógodde-
chowych.
Skojarzone
działanie
palenia
papierosów
ispożywaniaalkoholudajeefektsynergistyczny.Jama
ustnatotakżejednozmiejscsilnienarażonychnadziała-
nieczynnikówzewnętrznych,dlategowzórkanceroge-
nezyjestwypadkowąnałogów,dietyorazstylużycia.
Liczneczynnikietiopatogenetycznesąodrębnedlaroz-
wojurakówjamyustnejwporównaniuzinnymirakami
głowyiszyi.Wymienićnależyurazymechanicznezwią-
zanezcodziennąfunkcjążucia,przygryzieniabłonyśluzo-
wej,jejdrażnienieprzezźledopasowaneprotezyiaparaty
ortodontyczneorazgłówneczynnikiprzewlekledrażniące,
czylibrakhigienyjamyustnej,ostrefragmentynadłama-
nychkoron.Czynnikifzycznetozmianytemperatury
pokarmów,azwłaszczamikrourazyspowodowaneopa-
rzeniamiprzezgorącepłyny.Czynnikichemiczne,poza
kluczowymikancerogenami,jakimisądymtytoniowy
ialkohol,tokonserwantyzawartewpożywieniu.Ogromne
regionalneznaczeniemazwyczajżuciaczarnegotytoniu,
bibiibetelu.Czynnikibiologiczneniesąklasycznągrupą
kancerogenów,alewtejlokalizacjimająszczególnezna-
czenie,
ponieważ
drobne
ubytki
błony
śluzowej,
powszechnewjamieustnej,stanowiąwrotadlazakażenia
bakteryjnegoirozwojutlącychsięograniczonychstanów
zapalnych.Zakażeniewirusembrodawczakaludzkiego
(HPV–humanpapillomavirus)zwłaszczaHR-HPV-16,
HPV-18orazwirusemEpsteina–Barr(Epstein–Barrvirus)
wtejlokalizacji,wprzeciwieństwiedoguzówgardła,nie
jestsilnieudokumentowane.Nastanjakościbłonyśluzo-
wejwpływająteżogólne,przewlekłeniedoborywita-
minyA,grupyB,C,żelaza.
Zmianyprzednowotworowejamyustnej
Rakipłaskonabłonkowegórnegoodcinkadrogioddecho-
wejidrógpokarmowychnierozwijająsiędenovowobrę-
bie
niezmienionej
błony
śluzowej,
a
są
wynikiem
wielostopniowejprzemianykomóreknabłonkowychjako
wypadkowej
działania
kancerogenów
i
możliwości
naprawyDNA.
Zmianyprzednowotworowelubprzedrakowewedług
defnicjiWHOtozmianymorfologiczneniosącezesobą
zwiększoneryzykowystąpienianowotworuzłośliwego.
Możejepoprzedzaćmetaplazjapłaskonabłonkowa,pole-
gającanazastąpieniunabłonkacharakterystycznegodla
jamyustnejnabłonkiemwielowarstwowympłaskim,nie
jesttojednakjeszczewstępdonowotworzenia,awykład-
nikintensywnejodnowy.
Neoplazja
wewnątrznabłonkowa
(stare
określenie:
dysplazja)towłaściwazmianaprzednowotworowa,
polegającanapojawieniusięzaburzeńcytologicznych
wkomórkachnabłonkaizmianwarchitekturzejegouwar-
stwienia.Wbadaniuhistologicznymkomórkisąpolimor-
fczne,mająduże,nadbarwliwejądraoróżnejwielkości
ikształcie,zawierajązwiększonąliczbęjąderek,większą
liczbęmitozoprawidłowychfgurachpodziału,komórki
sąchaotycznieułożoneistłoczone,zcechamiprzedwcze-
snegorogowacenia.Wpodścieliskumożebyćobecnystan
zapalny.Neoplazjąmałegostopniaokreślasięzmiany
zajmującejedynie1⁄
3dolnągrubościnabłonka,neoplazją
średniegostopniazmianyzajmujące2⁄
3dolne,neoplazją
dużegostopnia,gdynieprawidłowekomórkiznajdująsię
równieżw1⁄
3górnejnabłonka.
Rakprzedinwazyjny(carcinomainsitu)różnisięoddys-
plazjidużegostopniawystępowaniematypowychfgur
podziałuorazzajęciemcałejlubprawiecałejgrubości
nabłonka,niemniejróżnicapomiędzyneoplazjądużego
stopniaarakiemprzedinwazyjnymjestsubtelna,aposta-
wieniejednegoztychdwóchrozpoznańzależygłównie
odpatologa.Rakinwazyjnyprzekraczabłonępodstawną
oddzielającąwarstwękomóreknabłonkaodpodścieliska
izdolnyjestdojegonaciekania,osiągawówczasdostęp
donaczyńchłonnychikrwionośnych,costwarzamożli-
wośćrozprzestrzenianiasięnadrodzeprzerzutów.Nowo-
twórprzestajebyćchorobąinsituistajesięchorobą
uogólnioną.
Leukoplakia,rogowaceniebiałe,jesttoterminkliniczny,
niehistopatologiczny,określenieprzebarwieniabłonyślu-
zowejwidzianeokiemnieuzbrojonym.Wpraktyceto
dostrzegane
przez
klinicystę
białawe
przebarwienie
powierzchownejwarstwybłonyśluzowej–wedługWHO
białaplamalubtarczka,któraniemożebyćscharakteryzo-
wanaklinicznielubpatologiczniejakojakakolwiekinna
choroba.Możewystępowaćwobrębiebłonyśluzowejjamy
ustnej,gardłaikrtani;typoweumiejscowieniewjamieust-
nejtobłonaśluzowapoliczków,wyrostkówzębodołowych
iwargidolnej.Częściejspotykanaumężczyzn(8%),rzadziej
ukobiet(2%)powyżej70.rokużycia.Doleukoplakiinie
zaliczasięzmian,wktórychniemacechnowotworzenia:
hiperkeratozynakrawędziachwyrostkówzębodołowych
uosóbbezzębnych,zmianwywołanychnawykowymprzy-
gryzaniempoliczkówijęzyka.Pojęcialeukoplakiiniemożna
utożsamiaćzestanemprzedrakowym,otymświadczy
dopierobadaniepatologicznezocenąstopnianeoplazji
(dysplazji).Częstośćwystępowaniadysplazjilubraka
wobrębieleukoplakiiwahasięwszerokichgranicach,od
15,6do39,2%,prawdopodobieństwoprzemianynowo-
tworowejjestwiększewprzypadkupogrubienialeukoplakii
(leukoplakiaskórzasta,guzkowata,brodawkowata)oraz
lokalizacjileukoplakiiwobrębiednajamyustnej,języka
iwargi,współistnieniaerytroplakii(leukoerytroplakia),czyli
makroskopowowidocznychzmianowzorzebiało-czerwo-
nym,plamistym.
Erytroplakia,rogowacenieczerwone–wedługWHOto
zmianynabłonieśluzowejjamyustnejlubkrtani,objawia-
466
