Historia botaniki farmaceutycznej

Jacek Drobnik

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-21860-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

643

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Drobnik, Jacek. Historia botaniki farmaceutycznej. Red. . : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021, 643 s. ISBN 978-83-01-21860-7

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Drobnik, J.

T1 Historia botaniki farmaceutycznej

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

YR 2021

SN 978-83-01-21860-7

Bibliografia BibTex:

@Book{ 251273, author = "Drobnik, Jacek", editor = "", title = "Historia botaniki farmaceutycznej", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2021", address = "", isbn = "978-83-01-21860-7" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Drobnik, Jacek

ED -

TI - Historia botaniki farmaceutycznej

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY -

PY - 2021

SN - 978-83-01-21860-7

ER -

Netografia (standard APA):

Drobnik, Jacek. Historia botaniki farmaceutycznej [baza danych online] : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021 [dostęp: 22 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/historia-botaniki-farmaceutycznej-jacek-drobnik-251273.

botanika, farmacja, rośliny lecznicze, botanika farmaceutyczna, farmakognozja, surowce lecznicze, produkty roślinne

Historia botaniki farmaceutycznej to nigdy wcześniej nieopowiedziana historia najstarszej gałęzi wiedzy o leku. • Nasycona tysiącami szczegółów, w tym nazwami rzadkich dawnych roślin leczniczych odnalezionych i zidentyfikowanych w wiekowych ...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-21860-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2021

Liczba stron:

643

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Skróty12
Oznaczenia13
Powołania w tekście13
Notacja nazw taksonomicznych14
Dla kogo jest ta książka?16
Przedmowa16
Botanika jako dziedzina farmacji17
Hipotezy i zakres opracowania18
Historia materii medycznej, botaniki farmaceutycznej i farmakognozji w opracowaniach19
Metodyka25
Polecane bibliografie25
Podziękowania29
Ważne zastrzeżenie29
1. Wprowadzenie30
2. Roślina lecznicza, materia medyczna ipokrewnepojęciapodstawowe 34
Podsumowanie rozdziałów 1–239
3. Tożsamość biologiczna surowców uważanych za roślinne40
3.1. Problem tożsamości grzybów42
3.2. Surowce związane z owadami44
3.3. Lecznicze organizmy morskie uważane za rośliny45
3.4. Surowce zwierzęce i zwierzęta lecznicze46
3.5. Surowce „roślinne” powstałe przy udziale owadów47
Podsumowanie rozdziału 350
4. Bogactwo dawnej materii medycznej 52
4.1. Dogłębne badanie przyrody52
4.2. Poznawanie materii medycznej odległych krajów i kultur56
4.3. Etymologia i leksykografia medyczno-farmaceutyczna oraz historia naturalna62
Podsumowanie rozdziału 465
5. Zainteresowania naukowe farmacji 66
6. Początki farmakognozji surowców roślinnych 68
6.1. Materia medyczna w teorii sygnatur70
6.2. Krytyka sygnaturyzmu72
6.3. Chemiczne metody badania materii medycznej79
6.3.1. Analiza chemiczna i metoda rozpuszczalnościowa79
6.3.2. Metoda sensualna, czyli organoleptyczna93
6.3.3. Indykatory naturalne97
6.4. Badania fizjologiczne i kliniczne100
6.4.1. Ocena danych literaturowych100
6.4.2. Eksperymenty fizjologiczne101
6.4.3. Historia medyczna, testy kliniczne105
6.5. Ewolucja metod badawczych w XVIII i na początku XIX w106
Podsumowanie rozdziału 6108
7. Kierunki rozwoju farmakognozji110
7.1. Wykrywanie fałszerstw surowców leczniczych110
7.2. Izolacja czystych metabolitów z surowców roślinnych112
7.3. Rozwój chemii surowców i farmakologii substancji roślinnych123
7.4. Rozwój anatomii roślin131
7.5. Początki mikroskopowej botaniki farmaceutycznej155
7.6. Początki mikrohistochemii roślin i krystalografii farmaceutycznej160
7.7. Poszukiwania zamienników i namiastek170
7.8. Odpowiedniki roślin leczniczych we florach egzotycznych180
7.9. Materia medyczna i farmakognozja jako dziedziny nauki182
7.10. Ikonografia farmakognostyczna183
Podsumowanie rozdziału 7184
8. Botanika linneuszowska wfarmacji186
8.1. Rozprzestrzenianie się nomenklatury i diagnoz Linneusza w farmacji187
8.2. Opór tradycji i błędy196
8.3. Identyfikacja gatunkowa a losy surowców leczniczych199
8.4. Materia medica Linneusza i jej kontynuatorzy201
8.5. Wspólny rozwój taksonomii i farmakognozji209
8.6. Corollaria, system naturalny oraz ich przełomowy wpływ na farmakognozję. Anatomia surowca roślinnego a taksonomia222
8.7. Krytyka i rozwój chemotaksonomii235
Podsumowanie rozdziału 8243
9. Standaryzacja morfologiczna surowca 246
9.1. Wprowadzanie terminologii botanicznej do farmacji246
9.2. Terminy botaniczne jako nazwy konkretnych surowców250
9.3. Autoryzowanie terminów morfologicznych i nazw surowców251
Podsumowanie rozdziału 9252
10. Standaryzacja taksonomiczna surowca 254
10.1. Protologi gatunków oparte na surowcach leczniczych257
10.2. Trudności w badaniu surowców leczniczych i określaniu ich gatunków260
10.3. Redukcjonizm w taksonomii gatunków macierzystych268
10.4. Farmakognozja bez taksonomii270
10.5. Długo nierozpoznawane gatunki macierzyste272
10.6. Standaryzacja taksonomiczna surowca leczniczego w wieku XX275
Podsumowanie rozdziału 10276
11. Standaryzacja nomenklatoryczna wfarmacji 278
11.1. Nadmiar nazw roślin lub surowców278
11.2. Upraszczanie i normalizacja nomenklatury279
11.3. Nazwy tajemne surowców i preparatów282
11.4. Nazwy egzotyczne lub fantazyjne i ich latynizacja284
11.5. Eponimy i hagionimy287
11.6. Homonimy288
11.7. Psucie nomenklatury materii medycznej291
Podsumowanie rozdziału 11295
12. Gatunki rzadkie wliteraturze296
12.1. Rzadko wspominane gatunki i surowce lecznicze298
12.2. Rzadko wspominane zamienniki (rośliny równorzędne leczniczo)303
12.3. Powrót do zarzuconych surowców leczniczych306
Podsumowanie rozdziału 12307
13. Towaroznawstwo surowców leczniczychihandel 308
13.1. Trasy dowozu i handel hurtowy310
13.2. Farmacja a drogistyka312
Podsumowanie rozdziału 13314
14. Taksonomia przeciw hiperklasyfikacji surowców316
14.1. Nauka o korze chinowej – chinologia316
14.2. Inne hiperklasyfikacje327
Podsumowanie rozdziału 14330
15. Kolekcje ikatalogi materii medycznej 332
15.1. Kolekcje i ich przeznaczenie332
15.2. Pozataksonomiczne typowanie materii medycznej335
15.3. Interpretacja taks, dozariuszy i ofert handlowych337
Podsumowanie rozdziału 15338
16. Poszerzanie irozpowszechnianie wiedzyfarmaceutycznej 340
16.1. Poszukiwania nowych danych i katalogowanie wiedzy340
16.2. Materia medyczna w źródłach florystycznych345
16.3. Powielenia i plagiaty347
16.4. Dyspensatoria powszechne i farmakopee powszechne349
16.5. Przedruki farmakopei351
16.6. Dzieła farmaceutyczne dwu- i wielojęzyczne352
Podsumowanie rozdziału 16353
17. Postęp badań materii medycznej po1870r. 354
Podsumowanie rozdziału 17363
18. Polskie odkrycia ibadania roślin leczniczych364
Podsumowanie rozdziału 18368
19. Obraz farmacji ileku przez pryzmat materii medycznej 370
19.1. Typologia źródeł371
19.2. Spojrzenie ilościowe375
19.3. Spojrzenie terapeutyczne376
19.4. Chronologia377
19.5. Przemysłowe zainteresowania farmacji380
Podsumowanie rozdziału 19384
20. Klasyfikacje isystemy materii medycznej 386
20.1. Graficzne początki klasyfikacji materii medycznej i taksonomii roślin386
20.2. Klasyfikacje wydzielin roślinnych395
20.3. Pozataksonomiczne systemy materii medycznej398
20.4. Zestawy surowców i preparatów do receptury410
20.5. Skład i ewolucja zestawów412
Podsumowanie rozdziału 20416
21. Wyodrębnianie się dziedzin wiedzy omaterii roślinnej 418
21.1. Materia pokarmowa419
21.1.1. Surowce spożywcze w terapii420
21.1.2. Kierunek encyklopedyczny423
21.2. Toksykologia roślin i jej odległe skutki dla wiedzy o leku. Materia toksykologiczna424
21.1.3. Nazwy farmaceutyczne produktów spożywczych424
21.2.1. Poszukiwanie nowych danych426
21.2.2. Siedlisko a właściwości roślin432
21.2.3. Poszukiwania reguł i zależności433
21.2.4. Trujące rośliny jako leki. Systemy trucizn435
21.2.5. Rozwój wiedzy o niestałości składu roślin leczniczych447
21.2.6. Kolejne źródła zmienności składu leku roślinnego457
21.3. Początki mikrobiologii i fitopatologii459
21.3.1. Poznawanie grzyb—w mikroskopijnych i grzybowych chorób roślin459
21.3.2. Odkrycie bakterii i drożdży w XVII w466
21.3.3. Mikroorganizmy a pojęcie choroby468
21.3.4. Grzyby chorobotwórcze i „medycyna roślinna” I poł. XIX w471
21.3.5. Teoria jadów i wyziewów. Botaniczne wyniki poszukiwań czynników chorobotwórczych475
21.4. Materia chirurgiczna480
21.4.1. Naturalne surowce chirurgiczne i sporządzane z nich materiały481
21.4.2. Nowe surowce i materiały w systemie antyseptycznym Listera i później490
21.4.3. Roślinne materiały elastyczne, pęczniejące i klejące500
21.5. Środki stosowane zewnętrznie505
21.6. Materia kosmetyczna506
21.7. Materia weterynaryjna511
Podsumowanie rozdziału 21512
22. Zagadnienia apteczne irecepturowe związane zroślinną materią medyczną516
22.1. Trwałość surowców i preparatów w praktyce aptecznej516
22.1.1. Aromaty i surowce o mocnym smaku517
22.1.2. Inne surowce i przetwory roślinne. Reguły zbioru i suszenia520
22.1.3. Preparaty i leki złożone523
22.2. Preparaty galenowe525
22.2.1. Przetwory galenowe w ścisłym znaczeniu525
22.2.2. Stosowanie nieprzetworzonych roślin leczniczych528
Podsumowanie rozdziału 22529
23. Nazwa i jej wartość definiująca w naukach farmaceutycznych 532
23.1. Zrywanie z łaciną533
23.2. Zrywanie z tradycją535
23.3. Zrywanie z nomenklaturą naukową536
Podsumowanie rozdziału 23538
Bibliografia540
Uzupełnienia594
Indeks łacińskich nazw taksonomicznych596
Indeks rzeczowy618
Indeks osób640

Przedmowa

XXI

Pisanoteżhistorieleku.WDeHistoriaMedicamen-

torum(VanderHoeVen1847)nauwagęzasługująroz-

działykońcowe(op.cit.:406-487),gdzieomówionotakie

tematy,jak:materiamedycznastarożytnaiindyjska,

farmakologiahistorycznaieksperymentalna,farmako-

dynamika,klasyﬁkacjesurowcówleczniczych,recepty

lekarskie,lekizłożone.Jednakmimozachęcającychty-

tułów,sątotylkoprzeglądyzagadnień,anieopracowa-

nia.Wwielumiejscachobrazjestwyrywkowy,np.roz-

działpt.Declassifcationemedicamentorum(op.cit.:447)

-nOklasyﬁkacjileków”rozpoczynasiędopieroodLin-

neusza,gdytymczasemjużfarmakopeeXVII-wieczne

(np.Schrödera)majątreśćzorganizowanąwedługróż-

nychkryteriów.

Odnośniedowspomnianegowyżejciasnegosche-

matupisaniaodziejachfarmacjiimedycyny,spójrzmy

nanastępująceprzykłady.Wrozdziałachdotyczących

historiilekuzamieszczanychwopracowaniachhisto-

riimedycynyichautorzyskupiająsięnanajwięk-

szychodkryciach,jakimizaowocowałpocz.wiekuXIX

(alkaloidy,glikozydy)inatym,jakrzutowałotonatera-

pię.Przykładowo,spójrzmynadwarozdziałyohistorii

lekuzdrugiegowydaniapodręcznikaakademickiego

HistoriimedycynyBrzezińskiego:pierwszypt.Naro-

dzinyleku.Dawneterapie.Lekijegoformy,sposobywy-

twarzaniaidystrybucjiprowadziczytelnikaodantyku

do1633r.,kolejny-pt.Rozwójnaukiolekuijegowpływ

narozwójterapiirozpoczynasięodogólnegowspomnie-

niapracScheelego(od1770r.)iodpierwszychpubli-

kacjiSertürneraoopiumz1806r.3Lukaobejmuje137

lat.Jakwiadomozhistoriibotaniki,naXVIIIw.przypa-

dająnarodzinytaksonomii,rozwójdeﬁnicjirodzajuiga-

tunkuorazsformułowaniezasadtypowaniataksonów,

układaniesystemówświatażywegoorazintensyﬁkacja

poszukiwańnowychgatunkówroślinnacałymświecie.

Niemożliwe,abybotanikategookresubyłanaukączy-

stą(aniestosowaną),skorowaptecznejrecepturzenie

byłoprzezwiększączęśćtegookresukwasówroślinnych,

alklaoidówanijakiegokolwiekorganicznegolekusynte-

tycznego-leczwyłączniesurowceroślinne,mineralne

iprostezwiązkinieorganiczne(tlenki,kwasy,sole).

3T.Brzeziński,red.1995:Historiamedycyny.Wyd.2.Wy-

dawnictwoLekarskiePZWL,Warszawa.

Podobnąlukęzawieraesejpt.Orozwojuiobecnym

staniefarmakognozji(Dunin-Wąsowicz1879:177),któ-

ryodalchemiiXVIiXVIIstulecianagleprzeskakujedo

dokonańScheelego.

Dziwneteż,żerównieżesejotwierającyksiążkęUre

1813:24noklasyﬁkacjimateriimedycznejprzechodziod

zasługlekarzaHermannaBoerhaaVego(1668-1738)

odrazudoWilliamaCullena(1710-1790),apotem

odnotowuje«metodyczneułożenielekówprzezFrancisa

Home’a(1719-1813),którybyłprofesoremmateriime-

dycznejwEdynburgu»,tzn.jegodziełoMethodusMate-

riaemedicaez1793r.NiecytujeLinneusza,Bergena,

PlenckaaniMurraya,którzyskatalogowalinanowo

iusystematyzowalicałąosiemnastowiecznąwiedzęoro-

ślinachisurowcachleczniczych!(zob.rozdz.21.2).

Todoprawdyniezwykłe,żerównieżrozdziałpt.

Pojęcieizadaniafarmakognozjiotwierającybotanicz-

nytom5podręcznikafarmacjiThomsiBrandt1929

zawierapodobnąprzerwę.Nas.6-7przechodzibłyska-

wicznieodczasówParacelsusadoroku1800,byza

chwilęchwalićT.W.C.Martiusazajegopodręcznik

farmakognozjipt.GrundrissderPharmakognosiedes

Pfanzenreiches(Martius1832).

Jedynymautorem,któryoddałnależytąuwagę

dziełomLinneuszadotyczącymroślinleczniczychbył

wspomnianyjużTschirch1910(1.2):933n.Jesttowogó-

lenajwiększeopracowaniehistoriifarmacjiileku.Codo

zasługLinneuszadlafarmacji,Tschirchbyłdokładny,

pokazałnawetstrukturęzapisuwMateriamedica(Lin-

naeus1749).

Szczegółowszeopracowaniahistorii

medy-

cynyzauważają-jeślichodzioXVIII-wiecznedzieje

lekuroślinnego-pracedeHaenaiodkryciaVonStör-

cka(np.Hecker1839(2):459-471,Meyer-Steineg

1922:346n,Szumowski1935:530,Anders1968:327),ale

oLinneuszuwspominajątylkowkontekścieklasyﬁka-

cjiinomenklaturybinominalnej,zaśofarmakognoście

Schleidenie(XIXw.)wyłączniejakooautorzeteorii

komórkowejbudowyroślin(Meyer-Steineg1922:392n,

Singer1928:219n,Szumowski1935:560,Anders

1968:269,333).OJosephiePlencku,który,zainspirowa-

nyLinneuszem,wprowadzałporządekdocałejwie-

dzymedycznej,terapeutycznejifarmaceutycznejswoich

czasów,ujmująckażdąjejdziedzinęwsystem,wspomina

Brak wyników

Historia botaniki farmaceutycznej

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra