Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3.Tożsamośćbiologicznasurowcówuważanychzaroślinne
12
gusprzedepokąsystematykistosowanownazywa-
niuorganizmówdośćdowolnieiwedlepowierz-
chownychkryteriów:wygląduisiedliska.
Skorofarmaceutazajmowałsięprzerobemsurowców
roślinnychiwyodrębniałznichskładnikidodalszego
użytku,tozrozumiałejest,iżpochodzenieroślinnemają
teżpreparatylubproduktyuzyskanewyłączniezczęści
roślinnych.Tunależywielerodzajówpożywienia(zob.
rozdz.21.1)czytkaninyzwłóknaroślinnego(zob.rozdz.
21.4.1),wszystkiewydzielinyroślinneiskładnikiobec-
newroślinachwydostającesięsamoistnielubdobywane
sposobamifizycznymi(tłoczenie,nacinanie,płukanie),
jaksoki,żywice,gumy,balsamy,oleje,mączka,anawet
produktyfermentacjisurowcówroślinnych(ocet,wino,
piwo)lubichgnicia(faecula).Pozostawałotylkozdecy-
dować,odjaksilnejingerencjiwciałoroślinyleczniczej
zacząćuważaćtedziałaniazaprocesyprzeróbcze,czyli
zazastosowanietzw.sztuki(ars),adokiedyuznamy,że
pozyskująctakisurowieckorzystamyznaturalnychpro-
cesówdziejącychsięwroślinielubwsurowcu.
Kryteriatezmieniałysię.NaprzykładCasparNeu-
mann(Ipoł.XVIIIw.)wobrębieroślinnejmateriime-
dycznejutworzyłsekcjęSztuczneproduktyzroślin,gdzie
umieścił(Lewis1759:440-479):
•wino,ocet;
•płynysłodowe(ang.maltliquors)-sporządzane
wtensposób,żekiełkująceziarnozbóżlubnasio-
naroślinstrączkowychwygotowywanowwodzie,
auzyskanysłodkiodwarmożnabyłodalejfermen-
tować,otrzymującpiwosłodowe;
•spirytusypalne(ang.inflammablespirits=vinous
spirits)-produktypierwszejdestylacjipiwsłodo-
wych,tunależyteżspirytuswinny(destylatwina);
•winnykamień(winnik,łac.tartarus,wodorowi-
nianpotasu);
•produktysuchejdestylacji(łac.oleumempyreuma-
ticum,dawnanazwapol.-olejprzyswędkowy);
•sadzę,węgieldrzewny;
•solealkalicznewymytezpopiołuroślin;
•mydłazezmydlonycholejówroślinnych;
•osady(ang.earths)będącewynikiem:a)gnicia,b)
silnegoprażenia(niebędącepopiołem).
Dopierowfarmakopeiindyjskiej(Ph.Ind.
1868:262nn)oddzielonoodmateriiroślinnejgrupę
«produktówfermentacjiidestylacji»30.
Dodatkowąokolicznościąpomagającązrozumieć,
dlaczegodaneproduktyprzerobusurowcówroślinnych
nadaluważanozaroślinne,jestto,iżstosowanodla
nichnazwygatunkoweużytychroślinmacie-
rzystych.Wtensposóbchcianozaznaczyćniesamo
pochodzenie,aleróżnicępomiędzyproduktemzjed-
negogatunkuaanalogicznymproduktemzdrugiego.
Istotnie,takróżnicowanopodwzględempochodzenia
gatunkowegowszystkiewymienionepowyżejproduk-
ty,wszczególnościolejetłuste(np.lniany,rzepakowy),
olejkioddestylowanezparąwodną(oleumaethereum,
np.miętowy,lawendowy)lubdestylacjirozkładowej
(dziegieć,łac.pix,oleumempyreumaticum),węgle,po-
pioły,ługiisodę(carbones,cineres,lixivium,soda)ze
spalonegodrewnalubziela.Określanodokładnienp.
zjakichgatunkówroślinmapochodzićsoda,aponie-
ważróżnesodowniestosowałylokalniedostępnega-
tunki,istniaływięcodpowiadająceimchemicznienie-
jednakowesortysody.
Przynależnośćproduktówroślinnychdoroślin,
zktórychzostaływytłoczone,wypłukanelubodpa-
rowane,byłaoczywista,jeśliwiedziano,jakichroślin
użytolubzjakichpowstawały.Tożsamośćsurowców,
którychpoczątekpowstanianiemógłbyćwwidoczny
sposóbpowiązanyzrośliną,niebyłajasnabezszerszej
znajomościprocesówbiologicznychlubgeologicznych.
MianowiciedopieroOudemans1854:647wyłoniłsku-
teczniegrupępodnazwąsimpliciasicdictaoriginis
organicae-nsimpliciatakzwanepochodzeniaorga-
nicznego”izaliczyłdonich:petroleum-ropęnafową,
succinum-bursztyn,carbovegetabilis-węgielroślinny
(drzewny),acidumaceticum-kwasoctowy(tradycyj-
niewcześniej:acetum)orazspiritusvini-spirytuswin-
ny.NiestetyOudemanspomieszałkopalinyorganoge-
30Uczynionotozresztąbłędnie,bozapewnenapodstawie
podobieństwaprocesuwydzielaniaczyaparaturylaboratoryjnej
używanejdotegocelu,skutkiemczegowjednejgrupieobokdroż-
dży(fermentumcerevisiae)ispirytusuwinnego(spiritusviniGalli-
ci)znalazłysięsyntetycznechloroformCHCl
3ifenolC
6H
5OH.
