Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Bogactwodawnejmateriimedycznej
34
etymologiinazwsurowcówleczniczychwłaśniewtym
celustawiałsobienp.Hermann1701:1,którystwier-
dzał,żejednymzfilarówwiedzyomateriimedycznej
jestetymologia«zktórejczęstomożnawydobyćukry-
tąwłasnośćleczniczą,np.consolida,tussilago,hepatica,
pulmonaria»50.
Etymologiamedycznaifarmaceutycznabyłaupra-
wianajużodpoł.XVIIw.(Ioncquert1659,Blan-
card169051),najbardziejzaśwXVIIIw.,kiedytoza-
częłarozwijaćsięonajakosamodzielnagałąźwiedzy.
Wartowymienićtunp.obszernedziełoCastelli1746,
kolejnewydaniaiwznowieniasłownikaBlancarda
(Blancard1717,1748,1756,1777),słownikiJulliot
1768,Haller1772,Beckmann1801czyBoehmer
1802;czteryostatniepoświęconelitylkotakimzagad-
nieniom.Pozatymrozbudowanetreścinazewnicze
ietymologicznezawartesąwwieloczęściowychbota-
nicznychdziełachGeoffroya(tytułowanychTraitéde
lamatièremédicale…iSuitedelamatièremédicale…np.
Geoffroy1741),gdziespisnazwstanowiwstępnyakapit
opisudanejrośliny,azfarmaceutycznych-wCynosu-
raMateriaemedicae(Hermann1701-1745,Hermann
iBoecler1729-1731,Boecler1731-1754).NawetLin-
neuszzebrałetymologięmedyczną51nazwroślin
(Linnaeus1751:184n).Niektórefarmakopeeidyspensa-
toriazawierałysłownikowywstęppoświęconytermino-
logiizdziedzinypostacilekuiprocedurrecepturowych
(np.HernAndez1803);wTyrociniumpharmaceuticum
(Loeches1719,1728,1751:1nn)takiwstępułożono
wformiepytańnauczyciela(magister)iodpowiedziucz-
nia(discipulus)jakopomocdlakandydatadozawodu.
Dorobektegotypudzieł,takżetychtworzonychna
grunciesamychnaukmedycznych,jestdziśniemalza-
pomniany.Słownikiwywodząsięzwcześniejszychin-
deksów,np.spisówroślinużytecznych(Franck1672,
Frankenau1698),czymateriiroślinnejichemicznej
(Sommerhoff1701),którerozszerzanowkolejnychwy-
daniachdodającobjaśnieniahaseł.
50Nazwyroślinwtymprzykładziepochodząodłac.słów,ko-
lejno:consolido-numacniać”,tussis-nkaszel”,hepar-nwątroba”
ipulmo-npłuco”.
51Materięmedycznądodanotamdopierowwyd.Blancard
1717.
NajdalejzaszedłsłownikmedycznyLexiconme-
dicumBlancard1748,gdziewhasłachoroślinach
leczniczychzacytowanezostaływersyzpoematówsta-
rożytnych(np.zmedycznego:TeriakaNikandra,ale
takżezIliadyHomera),wktórychpadanazwadanej
rośliny.Boecler1747:133,165cytowałnp.strofyzWer-
giliuszaoświerku,leszczynie,Lukrecjuszaocykucie
(op.cit.:455)irenesansowegopoetyHeliusaHessusa
oszkodliwościburaków(op.cit.:479)itp.
Przedewszystkimjednakniejednarozprawanauko-
waogatunkubądźsurowculeczniczymrozpoczynana
byławiadomościamionazwie,jejhistoriiiznaczeniu,
itraktowanotorówniepoważniecozamieszczanąza-
razpotemsynonimikęnazwroślinylubsurowca.Na
przykładrozprawęoarnicegórskiejArnicamontanaL.
(Andreides1736:1)otwierałrozdziałzatytułowany
wręczPhilologiaseudenomenclaturaHerbaeArnicae-
nFilologiaalboonazewnictwiezielaarniki”.
Wyjaśnianieetymologiiuprawianodawniejzwielkim
upodobaniem;wielebezcennych,azapomnianychdziś
objaśnieńispostrzeżeńzawierająsłownikiXVIII-wieczne.
Niestetymożnawskazaćwnichrównieżbłędy,np.:
•łac.cerasus-nczereśnia(drzewo)”(wiśniaPrunus
cerasusL.iczereśniaP.aviumL.)jakobyodłac.cera
-nwoskpszczeli”,zpowoduwoskowegozapachu
kwiatów(Blancard1717:146),tyleżenwoskowy”
togr.κήρινοςiłac.cereus,natomiastnwoskowany”
tołac.ceratus.Proponowanaetymologiajestpo-
chodnądawnegotwierdzenia,żepszczołyzbierają
woskzroślin(zob.rozdz.3);obecniewiadomo,że
wydzielagosamapszczoła,awoskpszczeliiwosk
roślinnytoodrębne,choćpodobnesurowce;
•łac.bardana-nłopian”(ArctiumL.)jakobyodgr.
βάρδος-ndroga”,gdyżroślinętęczęstospotyka-
mynaprzydrożach(Lemery1714:115).Wrzeczy-
wistościtogreckiesłowoznaczynbard,wędrowny
wieszcz”,natomiastetymologiębardanaobjaśnia
sięzjęzykawłoskiego(wł.barda-nzbrojakońska”:
blaszkaliściowałopianu,trzymanapoziomo,zwie-
szasięiprzypominawówczaskształtemtęzbroję);
•klas.łac.fungus-ngrzyb”wyprowadzałMentzel
1715:124odsłowafunere-npogrzebać”,jakoże
grzybysprowadzałyśmierćipogrzeb(łac.funus)
