Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Bogactwodawnejmateriimedycznej
30
owątpliwejjakościiużyteczności.Przykłademtegojest
odwiecznyspórogatunkirzewienia(zob.s.236).
Staranosięteżpoznaćelementysystemumedycyny
chińskiej.AkupunkturęjakopierwszyEuropejczykopi-
sałholenderskilekarztenRhyne168347,aopracowania
naukiobadaniuileczeniupulsuorazodiagnoziezwy-
glądujęzykapodałówżeCleyer1682.Przeglądsurow-
cówleczniczych,aleikrytykęmedycynychińskiejprzed-
stawiłDoré1920wpracyoterapiiihigieniewChinach,
i,jakgłosiłpodtytuł,owpływieprzesądównarozwój
tamtejszychnaukmedycznychifarmaceutycznych.
Indieopisanopodwzględemfarmaceutycznym
stosunkowonajwcześniejinajdokładniej.Wcałym
XIXw.wliteraturzefarmakognostycznejznalazłosię
wielehinduskichsurowców.Bogatyichprzeglądopubli-
kowałjużnapocz.XIXw.WhitelawAinslie(1767-1837),
badaczetnofarmacjiIndii(Ainslie1813iAinslie1826),
byłytopierwszeopracowaniaztegorejonuświata(Van
derHoeVen1847:410).NastępnieJohnForbesRoyle
(1798-1858),botanik,podróżnikidyrektorogrodubota-
nicznegowSaharanpur(Winckler1854:567),pozostawił
posobieniezwykłedziełopt.Anessayontheantiquityof
Hindoomedicine,includinganintroductorylecturetothe
courseofMateriamedica-nEsejostarożytnościmedycy-
nyhinduskiejobejmującywstępnywykładkursumaterii
medycznej”(Royle1837),cyklrozprawwrzeczywistości
znacznieszerszych:okulturze,gospodarce,nauce,me-
dycynieihistoriiIndii,ijejhistorycznychpowiązaniach
zantycznymimedycynamiotaczającychkultur:arabskiej,
chińskiejczygreckiej.Pisałołączącychiróżniącychjesu-
rowcachleczniczychorazporównałelementyterapiiindyj-
skiejzinnymimedycynami.Kolejneopracowaniewydał
Martius1853.Należyjednakzauważyć,żewielokrotnie
nazwęnIndie”rozumianoszerzej,jakodalekowschodnią
Azję,więcMartius1853wopracowaniunindyjskiej”
materiimedycznejznajdującejsięwzielnikuuniwersy-
tetuwErlangenokreślałmiejscapochodzeniaokazów
jako:Singapur,Jawa,HimalajeśCytującniektóredane
ztejpublikacji,Dey1867skatalogowałmaterięmedyczną
obecnąwhandlunaobszarzeIndiiBrytyjskich.Zaintere-
sowanieindyjskąmateriąmedycznązaowocowałowresz-
47BibliografiępracoakupunkturzepodałDunglison
1839:27n.
ciewydaniemprzezAnglikówpierwszejfarmakopeiIndii
(Ph.Ind.1868)orazkomentarza(FlückigeriHanbury
1874).PotemDutt1877skompilowałindyjskiedzieła
sanskryckienatematmateriimedycznejiwydałjejprze-
glądbotaniczo-lekarskiwukładzietaksonomicznym.
Najobszerniejszymdziełemnatentemat,zamykającym
wiekXIX,jestsześciotomowaPharmacographiaIndica
(Dymockiin.1890-1893),obejmującaroślinyindyjskie
lubsprowadzanetam.Uwagęzwraca,żezdecydowanosię
wniejuwzględnićpewnepojedynczesurowceniezidenty-
fikowanenaówczasbotanicznie,np.bulwkizwanejadwar,
proszekGoa(op.cit.(1):20,501).PharmacographiaIndica
jestotyleciekawa,żepozwalałapoznaćodmiennetamtej-
szezastosowaniaroślinznanychteżwEuropie.
WXXw.podsumowałiskompilowałwiedzęoma-
teriimedycznejirecepturzeorazwzbogaciłonowe
wiadomościRoberts1931.Dziękiożywionemuhan-
dlowiwiadomościomateriimedycznejztegorejonu
świata,jakisamesurowce,zasilająwwidocznysposób
rynekmateriimedycznej(atakżeogólniejtowarów
kolonialnych)orazpublikacjefarmaceutycznejużod
początkuXIXw.
Staranosiępoznawaćindyjskiesystemymedycz-
ne.ElementyajurwedyprzedostawałysięjużwXVIIw.
domedycynychińskiej,jakdiagnozazjęzyka(Cleyer
1682).AjurwedęjakocałośćopisałHessler1844-1850.
AmerykaPółnocna.Pierwsiosadnicyeuro-
pejscywMassachusetts(pocz.XVIIw.)używaliprzy-
wiezionychzEuropyksiążekoroślinachleczniczych.
WXVIIIw.stosowalidyspensatoriaangielskie,np.
edynburskie(Hobbs1991:181).Byłotorozsądnewobec
podobieństwaflorypółnocnoamerykańskiejdoeuropej-
skiej.Początkinaukowejznajomościpółnocnoame-
rykańskiejmateriimedycznejmiałyprzeztocharakter
spekulatywnyiopartebyłytylkonaprzesłankachtakso-
nomicznych.Przyjętowhistoriografii,żejesttozasługą
niemieckiegobotanikaJohannaDavidaSchöpfa(1752-
-1800)48,którypodróżowałpoAmerycePółnocnejwla-
tach1783-1784,poznającwieluamerykańskichprzyrod-
nikówiczyniącobserwacjeprzyrodnicze.Popowrociedo
48BiogramSchöpfapodałKremersE.1903:JohannDavid
Schöpf.BulletinoftheLloydLibraryofBotany,PharmacyandMa-
teriaMedica.J.U.&C.G.Lloyd,6,ReproductionSeriesNo.3:3-6.
