Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Głównedoktrynypolityczno-prawnestarożytnychChin
45
przewidywaćwszelkiemożliwesytuacjespołeczne,jakimusibyćkonsekwentnie
egzekwowane.
Dobreprawa,właściwaichegzekucja,dobraorganizacjaadministracji,wydajnapra-
cachłopóworazsprawnaarmiamająbyćgwarantemstabilnościpaństwa.Niebez
znaczeniajestteżosobapanującego,którypowinienumiejętniezachęcaćludzido
pracy,stosownieposługującsięnagrodamiikarami.Państwuniesąpotrzebnimędr-
cy,leczurzędnicysprawniewykonującyswojeobowiązki.Niemająoniżadnejsamo-
dzielności,ponieważsątylkonrękami”inustami”panującego.Rządzącypowinien
byćskryty,nieujawniaćswychmyśliinnymisurowowymagać.Niemusisięliczyć
znormamimoralnymi,powiniennatomiastpamiętać,żełatwiejjestrządzićludźmi
nieoświeconymi.
Szkołaprawnikówwyrażaideę,żewartościetycznemusząustępowaćprzed
skuteczniejdziałającyminormamiprawnymi.ZwracanatouwagęHanFei
Tsy(IIIw.p.n.e.).
ŻyłpodkoniecokresuKrólestwWalczącychwpaństwieHan.Urodziłsięokoło280r.
p.n.e.Próbowałbraćudziałwżyciupolitycznym.Byłm.in.emisariuszempaństwaHando
królestwaQin.Wskutekintrygpolitycznychzmarłotrutyokoło233r.p.n.e.Pozostawiłpo
sobie55rozpraw,główniedotyczącychrządzenia.
ByłonzdecydowanymprzeciwnikiemideiKonfucjusza,postulującychrządzenieza
pomocązasadetycznychiprzykładówstarożytności.Byłprzekonanyozłejnaturze
człowieka,któregoniemożnawychować,stądniemożnawierzyćwjegosamodosko-
naleniemoralneizbawczyefekttegoż.Ludziesąegoistamidążącymidoosiągnięcia
tego,czegopożądają,iuniknięciatego,cosprawiaimprzykrość.Uważał,żemożli-
wesątylkorządyopartenaprawie-fa.Onokarzeinagradza,przełamujeegoizm.
Zmieniająsięjednakepoki,zmieniająsięprawaidlategoniedajesięichzastosować
wczasachpóźniejszych.Wiaraniejestdopogodzeniazprawem.Uważał,żeten,kto
pokładanadziejęwduchach,tenzarazemgardziprawem.Takżelosniemaznaczenia.
Rządzenieopierasięnaprawie-fa,autorytecie-shiidyplomacji-shu.Uważał,
żesztukarządzeniajest:
•umiejętnościąmianowaniaurzędnikówdowypełnianiaobowiązków,
•żądaniemichwypełnianiaprzezurzędników,
•panowaniemnadżyciemiśmiercią(poddanych),
•określaniemzdolnościurzędników.
Wszystkiesprawywpaństwiepozostająwrękachwładcy.Ludpowinienzdawaćsobie
sprawęztego,żedecyzjewsprawiekarwydawaneprzezurzędnikówsąobowiązu-
jące.Karanesąnaruszeniaprawa,anagradzanici,którzyichściśleprzestrzegają.
Ujęcieprawamawyraźniepozytywistyczneakcenty:
37
38
