Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
E.Nowicka,
Ś
wiatcz
ł
owieka–
ś
wiatkultury,Warszawa2009
ISBN978-83-01-15936-8,©byWNPWN2006
1.Kultura
47
nymstopniudoustaleniazasięguzainteresowańisposobupodejściakształtu-
jącejsięwłaśniedziedzinynaukowej.Tahistorycznejwagidefinicjabrzmiała:
„Kultura,czylicywilizacjawszerokimetnograficznymsensie,jestzłożonąca-
łością,któraobejmujewiedzę,wierzenia,sztukę,moralność,prawo,obyczaje
orazwszelkieinnezdolnościinawykizdobyteprzezczłowiekajakoczłonka
społeczeństwa”(1896–98:1).Mimożezarzucasięjej,żemacharakterpo
prostuwyliczający,tojednaktrzebapodkreślić,żepojawiłsięwniejporaz
pierwszyexpressisverbisopisowy,anieoceniającypunktwidzenia.
Zmianywpojmowaniupojęcia„kultura”stanowiłypodstawęisymbol
rozwojuantropologii.Poniższacharakterystykategoterminuzawierateinfor-
macjeiopinie,codoktórychuczenisąwzasadziezgodniiktórepowtarzają
sięwewszystkichprawiedefinicjach.
1.1.Wartościująceiniewartościującerozumieniekultury
Ważnymetapemrozwojuantropologiibyłopojawieniesięneutralnego,
nieoceniającegopojęciakultury.Wprowadzałoonoopisowypunktwidzenia
dobadaniarozmaitościkultur,stanowiączarazemniezbędnenarzędzieba-
dawcze.Wartościującepojęciekultury,dominującewXIXw.iciąglewżyciu
potocznymstosowane,zawierałoocenęposzczególnychzbiorowościludzkich,
klasyfikowałojejakowyżejlubniżejstojące,lepszelubgorsze,bardziejlub
mniejcywilizowaneczy„kulturalne”.Kulturabyłapojmowanajakozjawisko
kumulującesięinarastającewtokudziejów,stopniowalne.Badaczeposługu-
jącysiętakimpojęciemkulturyzakładali,żenajwyższystopieńrozwojuosią-
gnęłaonawcywilizacjieuropejsko-amerykańskiej.Dzisiejszaantropologia
zdradzadalekoidącąawersjędotegorodzajuklasyfikowaniakultur,kojarząc
międzyinnymipunktwidzeniaXIX-wiecznychantropologówzeświatopoglą-
demkolonialnym,poszukującymusprawiedliwieniadlapolitycznejekspansji
cywilizacjizachodniej.
Wznaczeniuniewartościującym,będącymdziśwyróżnikiemmyślenia
antropologicznego,kulturatozespółwieluzjawisk,którychwzajemnepowią-
zania,uwarunkowaniaioddziaływaniamogąbyćopisywaneianalizowane,
lecznigdyniewartościowane.Równieżwjęzykupotocznymcorazbardziejza-
damawiasię,oprócztradycyjnego,wartościującegopojęciakultury,takżepo-
jęcieściśleopisowe.Wyrażasiętowzmianachwjęzykupolskim.Otóżobok
wartościującegoprzymiotnika„kulturalny”,pochodzącegoodwartościujące-
gopojęciakultury,zadomowiłasięjużnietylkowjęzykunaukowymforma
przymiotnikowa„kulturowy”,pochodzącaodopisowegopojęciakultury.
Wsłowach„kulturalny”i„niekulturalny”zawierasiępochwałalubnagana,
azarazempewnainformacjaotym,cojestpodstawątegorodzajuoceny.Kul-
turawtymsensiewiążesięzogładąwkontaktachmiędzyludzkichoraz
zokreślonymstosunkiemjednostkidopewnychwysokocenionychdóbr,za-
