Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Roślinalecznicza,materiamedycznaipokrewnepojęciapodstawowe
7
Taszerokadefinicjafarmakologiimieścicałąwie-
dzęoleczniczejczęściprzyrody,toteżmateriamedyczna
dzieliłasię,jakprzyroda,natrzykrólestwa:namaterię
minerałów,roślinizwierzątleczniczych.Materiamedi-
cavegetabilis-nroślinnamateriamedyczna”obejmuje
surowceleczniczeroślinnegopochodzenia,awkażdym
razieuważanezaroślinne(zob.rozdz.3).
Terminmateriamedicavegetabilisbyłmocnoosa-
dzonywdawnejbotanice,farmacjiiterapii,więcinne
równoważneokreśleniasąnaderrzadkie:
•materiaremediorumeregnovegetabilium-nmate-
riaśrodkówleczniczychzkrólestwaroślin”idalej
materiamedicamentorum-nmaterialeków”(Va-
lentinus1713:frontyspis;282);
•materiapharmaceuticaeRegnoVegetabili-nmate-
riafarmaceutycznazkrólestwaroślinnego”16(Ber-
gius1778:tytuł,Ph.Dan.1786:22);
•materiesmedica17(np.BoerhaaVe1719:tytuł,Ph.
Gand.1783:3);
•materiaeevegetantibusdesumptae(Ph.Gall.
1818:lxij)-nmateriewybranespośródroślin”idalej
wżywychpaginachmateriaeevegetantibus18;
•productanaturaliainmedicinaeusumdispositaet
praeparata-nproduktynaturalneustaloneiprzy-
gotowanedoużyciamedycznego”19(Realtarifa
1831:27).
UproguXIXw.nastąpiłazmianarozumieniatemi-
numateriamedicazfizycznegoprzedmiotubadańna
dziedzinęwiedzy,coprześledzimynatytułachdzieł:
•«Materiamedica,czylisimplicia»(Triller
1764(1):podtytuł);
16WpływsystematykiLinneusza,choćtojużArystoteles
podzieliłprzyrodęnatrzykrólestwaispotykamygowfarmacji,np.
uValentinus1713:282n.
17Jesttoniezręcznośćjęzykowa,gdyżówcześniełac.materies
znaczyłoraczejntworzywo,budulec,materiał”.
18Jesttoprzejawoderwaniategodziełaodnormyjęzykowej,
widocznytakżewtym,żenroślina”wówczesnychnaukachprzy-
rodniczychtozwyklełac.plantalubstirps(wterminachgrekopo-
chodnychphyton),anievegetansanivegetabile.
19Przykładodrębnościjęzykowejłacinyhandlowej;zob.
rozdz.15.3.
•«Materiesmedica,czylidoktryna,którauczy
odziałaniuciałnaturalnychnaciałoludzkie»
(Spielmann1774:1);
•«Materiamedica,czyliznajomośćlekarstwpro-
stych»(Swediaur1799:tytuł);
•«Materiamedica,czylipharmacologia»(Swediaur
1803:tytułwydania2dziełapowyższego)oraz
Pfaff1808(1):1;
•«Materiamedyczna,czylinaukaosposobieskutko-
waniaśrodkówlekarskich»(Freyer1817(1-2):tytuł).
Powyższedefinicjeukazują,żepoczątkiwiedzy
odziałaniulekówbiorąsięzwiedzyonaturzesurowców
leczniczych.Bezznajomościwłasnościposzczególnych
składnikówniewyobrażanosobie,abybyłomożliwe
leczenieanikomponowanielekówzłożonych.Azatem
uważano,żejedynadrogadozrozumieniareakcjior-
ganizmunalekwiedzieodznajomościsamegosurowca
leczniczego.Surowceleczniczebadanowięcrozlicznymi
sposobami,któreprzedstawiarozdz.5inastępne.
Terminmateriamedicazostałzastąpionynadłużej
przezterminśrodkilecznicze(łac.medicamen;
plur.medicamina),definiowanejako«materiałyroślinne
lubmineralne,zktórychprzyrządzasięlekarstwo».Ter-
minmedicaminamasynonimpharmacaodgr.φάρμακα
(np.uSpielmann1774:2,Celiński1811(1):2).Dziśpo-
wiemy:surowcelecznicze.
Zkoleilekarstwoto«ostatecznapostaćśrodka
leczniczego,przepisanaprzezlekarza,jakadostajesiędo
rąkchorego»(Koskowski1946:1),taksamoużywałter-
minulekarstwojużCeliński1811:passim.Owszem,skoro
istniejąlekarstwaproste(simplicia)izłożone(composita),
winnosiędziśrzecnostatecznapostaćproduktulecznicze-
gozawierającajedenlubwięcejskładnikówleczniczych”.
Oilemateriamedicamatylkojedensynonim:sim-
pliciaiznaczenietychpojęćbyłopowszechniezrozu-
miałe,toparadoksalnieniemalniespotykamywfarma-
cji20terminunroślinylecznicze”,atoztegopowodu,że
20BoerhaaVe1727(1):61mawtekścieopoziomce(Fraga-
riasp.)zdanie:«Totaplantaoicinalisest»-nCałaroślinajestap-
teczna”iwyjaśnia,żewszystkiejejczęści(liście,łodygi,korzenie
irozłogi)sąsurowcamileczniczymi.DopieroGahn1753,uczeń
Linneusza,mawtytuleswejrozprawyPlantaeoicinales.
