Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.2.Poznawaniemateriimedycznejodległychkrajówikultur
29
RYC.1.Nazwaginseniopiskorzeniażeń-szeniaPanaxginsengC.A.Mey.(Cleyer1682:25):«Wygląda,żejest
korzeniemmandragory,jestsłodkiiciepłyiowysokiejcenie.Wchodzidopłuca,odnawiaoddechikrew:pijągo
zawszetakjaknapójcha,zwanypospolicieherbatą.Ztymkorzeniemnieużywaćzielaalbokorzeniazwanegolilu,
októrym[patrz]nr32».Identyfikacjagatunkunapodstawietranskrypcjinazwychińskiej
Chiny.PoznawanieetnofarmacjiChinrozpoczęło
sięwIIpoł.XVIIw.Pierwsząksiążkąnatematmedycyny
chińskiejnapisanąprzezEuropejczyka,jaktwierdzinp.
Hanbury1862,byłapublikacjaSpecimenMedicinaeSini-
cae(Cleyer1682).Zawieraonalistę289surowcówlecz-
niczych(podnazwamitranskrybowanymizjęzykachiń-
skiego)wrazzkrótkimiopisami(op.cit.:25-54),wtym
korzeniażeń-szeniaPanaxginsengC.A.Mey.(ryc.1).
Następnymautorem,którybadałsurowcechińskie,był
Astruc1740.Opisałonrecepturyizastosowaniechiń-
skichlekówprzeciwkile(lues)orazpróbowałrozpoznać
próbkiichskładników(surowców)przysłanemuzChin.
KolejneokazyroślinleczniczychzbierałwChinachdo-
pieroAleksandrTatarinoV(1817-1886)wlatach1840-
-1850,sporządziłichatlasorazwydałkatalog(TatarinoV
1856).PonimprzyczynkiomateriimedycznejChinpisali
Hanbury1862orazFrederickPorterSmith.Onto,zbie-
rającokazymateriimedycznejdostępnewhandluchiń-
skimizgłębiająctamtejsząliteraturę,skatalogowałpod
nazwamitranskrybowanymi,chińskimiibotanicznymi
(oznaczeniagatunkówniezawszepoprawnie)kilkasetsu-
rowcówroślinnych(Smith1871).Autorówtychcytowa-
likolejnipiszącyomateriimedycznejChin:Soubeiran
1874iwreszcieBretschneider1898,któryogłosiłksiąż-
kębędącąniejakopodsumowaniemXIX-wiecznejwie-
dzybotanicznejoChinach.Prócztegokilkubotaników
opisywałowcześniejgatunkirosnącewChinach:James
Cunningham(zm.ok.1709)będącywChinachwlatach
1698-1703,orazPehrOsbeck(1823-1805)przebywający
wlatach1750-1752wKantonie(Chi-MingiWatson
2013:212,215),dalejReeVes,Abel,Loureiro,Williams,
Bridgman,Bunge,Hoffman,Schultes,Hance,
Mayers,Swinhoe,SampsoniWilliamson(Smith
1871:v).Toważne,gdyżkrajtenpozostawałzasadniczo
zamkniętydlaintruzów,wtymeuropejskichbadaczy,
do1860r.(Chi-MingiWatson2013:212),cotylkopo-
większazasługitychbotanikówwpoznaniujegoprzyro-
dy.Mimotychwysiłków,doXXw.wiedzianooroślin-
nejmateriimedycznejtegokrajunadalniezwyklemało,
asurowceleczniczepozakilkoma,którymihandlowano
zRosją(rzewieńRheumL.-zob.s.236),choćopisywa-
neweuropejskiejliteraturzefarmaceutycznej,wydająsię
byćniemalniedostępnenarynkuzielarskim.Historyk
medycynySzumowski1935:30podsumowałtonastępu-
jąco(wokresiemiędzywojennym!):«Chińczycyużywają
olbrzymiejilościlekówzeświataroślinnego.[ś]Sątoro-
ślinyprzeważnienieużywanewmedycynieeuropejskiej
idlategomogąsiętamkryćśrodkileczniczepraw-
dziwiewartościowe».
WkolekcjachmuzealnychizielnikowychwEuropie,
wywodzącychsięzdawnychkolekcjiprzyrodniczych,
mogąznajdowaćsięrozproszonepróbkichińskichsu-
rowcówleczniczychnawetzXVIIIw.;zbadanotakie
wzbiorzeHansaSloane’awNaturalHistoryMuseum
wLondynie(Zhaoiin.2015).WXIXw.skutkiemoży-
wieniahandluniektórymisurowcamileczniczymizdo-
łanoopisaćwięcejokazówmateriimedycznejzpunktu
widzeniasamegohandlu-tumożnaprzytoczyćtowaro-
znawczy(aleniefarmaceutyczny)przeglądchińskichsu-
rowcówroślinnych(Schott1843:255-377).Jednakbo-
tanicznawiedzaoroślinachmacierzystychtychtowarów
nadalniemalnieistniałalubstanowiłazbiórinformacji
