Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ROZDZIAŁ1.Wczesneliczbyisymbole
SkałazBehistunzostałanazwanaprzezniektórychmezopotamskimkamieniemzRosetty,jednak
nazwataniejestcałkiemwłaściwa.GreckitekstnakamieniuzRosettypozwoliłChampollionowina
przejścieodznanegodonieznanego,podczasgdytrzyfragmentytrójjęzycznejskałyzBehistunubyły
zapisanetymsamymnieznanympismemklinowym.Jednakstaroperski,zeswoimgłówniealfabetycz-
nympismemograniczonymdo43znakówbyłodpoczątkuXIXwiekuprzedmiotempoważnychbadań.
Tawersjatekstumiałaostateczniedaćkluczotwierającycałyświatpismaklinowego.Pierwszatrud-
nośćleżaławskopiowaniudługiejinskrypcji.Jestonawyciętaponad100metrównadziemiąnapo-
wierzchnimasywnejskały,którawznosisięok.500mponadrówniną.Ponieważkamiennestopnie
zostałyzniszczonepotymjakrzeźbiarzeukończylipracę,niebyłomożliwościwejścia.Rawlinson
musiałzbudowaćogromnedrabiny,abydostaćsiędoinskrypcjiiczasamimusiałbyćpodwieszony
zapomocąbloczkailinkinafroncieniemalpionowejpowierzchniskały.Podkoniecroku1837skopio-
wałokołopołowyz414wierszyperskiegotekstuiwykorzystującmetodępodobnądotejużywanej35lat
wcześniejprzezGrotefeldaprzetłumaczyłpierwszedwaakapity.CelemRawlinsonabyłatranskrypcja
każdegokawałkainskrypcjizeskałyBehistun,aleniestetyw1839rokuwybuchławojnapomiędzy
WielkąBrytaniąaAfganistanem.RawlinsonzostałprzeniesionydoaktywnejsłużbywAfganistanie,
gdziepodczasoblężeniazostałodciętyodświataprzezniemaldwalata.Wroku1843ponownieznalazłsię
wBagdadzie,tymrazemjakobrytyjskikonsul,chętnydokontynuacjikopiowania,odszyfrowywa-
niaiinterpretacjipozostałejczęściinskrypcjizBehistunu.Całkowitetłumaczeniewjegowykonaniu
staroperskiejczęścitekstu,wrazzkopiąwszystkich263wierszywelamicku,zostałoopublikowane
wroku1846.Następniezająłsiętrzecimrodzajempismaklinowegonamonumencie,babilońskim,który
byłwyciętypodwóchstronachciężkiegogłazuwiszącegonadpanelamielamickimi.Pomimowielkie-
goniebezpieczeństwadlażyciaikończynRawlinsonuzyskałpapieroweodciski(zarysy)112wierszy.
Wykorzystującjużprzetłumaczonyperskitekst,któryzawierałwielenazwwłasnych,przypisałpo-
prawnewartościdookoło246znaków.Podczastejpracyodkryłważnącechępismababilońskiego,
zasadęnpolifonii”,żetensamznakmógłoznaczaćróżnedźwiękispółgłosek,zależnieodsamogłoski,
któraponiejnastępowała.DziękiniezwykłemuwysiłkowiRawlinsonazagadkapismaklinowegozostała
poznana,aogromnezapisycywilizacjizMezopotamiistanowiąterazotwartąksięgę.
Babilońskipozycyjnysystemliczbowy
Dziękiwyczerpującymbadaniomostatniegopółwieczawiadomo,żematematykababilońskabyłazna-
czniebardziejrozwinięta,niżwcześniejuważano.Babilończycybylijedynymiludźmizokresuprzed
Grekami,którzyczęściowowykorzystywalipozycyjnysystemliczbowy.Takiesystemyopierająsię
napojęciuwartościpozycji,wartośćsymboluzależywnichodpołożenia,jakiezajmujewreprezentacji
liczbowej.Ichwyraźnązaletąwporównaniuzinnymisystemamijestograniczonaliczbasymboli,
którawystarczydowyrażenialiczb,niezależnieoftego,czysąonemałeczyduże.Babilońskaskala
liczenianiebyładziesiętna,alesześćdziesiątkowa(opodstawie60),takwięckażdapozycjapoprze-
sunięciucyfrywlewozwiększaławartość60razy.Wsystemiesześćdziesiątkowymliczbycałkowite
sąreprezentowanewtensposób,żeostatniemiejscejestzarezerwowanedlaliczbod1do59,przed-
ostatniedlawielokrotności60,poprzedzonewielokrotnością602itakdalej.Naprzykładbabilońskie
3254oznaczałoliczbę:
3i602+25i60+4=12304,
anie
3i103+25i10=4=3254,
jakwnaszymsystemiedziesiętnym(opodstawie10).
