Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.1.PapirusRhinda
35
napoleońskiejwpobliżuRosetty,dopływuNilu,podczaskopaniafundamentówpodfort.Kamień
zRosettyskładasięztrzechpaneli,akażdyjestzapisanyinnympismem.Grekanadolnejjednejtrze-
ciej,pismoegipskie(wpostacirozwiniętejzhieratyki)wśrodkuistarożytnehieroglifywzłamanej
górnejczęści.SposobuodczytywaniaGrekinigdynieutracono,asposobuodczytywaniahieroglifów
idemotykinigdyniepoznano.Zinskrypcjigreckiejwywnioskowano,żepozostałedwapanelezawie-
rajątęsamąwiadomość,więcbyłtotrójjęzycznytekst,zktóregomożnabyłoodszyfrowaćalfabet
hieroglificzny.
ZnaczeniekamieniazRosettynatychmiaststałosięjasnadlaFrancuzów,zwłaszczadlaNapoleona,
którykazałwykonaćodbitkikamieniaiwysłaćdouczonychwEuropie.Zainteresowaniespołeczne
byłotakwielkie,żegdyw1801rokuNapoleonzostałzmuszonydoopuszczeniaEgiptu,jednymzarty-
kułówporozumieniaokapitulacjibyłooddaniekamieniaBrytyjczykom.Podobniejakresztazdobytych
artefaktówkamieńznalazłsięwBritishMuseum,gdziewykonanoczteryodlewydlauniwersytetów
wOksfordzie,Cambridge,EdynburguiwDublinieizaczęłosięjegoodszyfrowywaniemetodąanalizy
porównawczej.Problemokazałsiętrudniejszyniżsobiewyobrażano,arozwiązaniepointensywnych
badaniachwieluuczonychzajęło23lata.
OstatnirozdziałtajemnicykamieniazRosetty,podobniejakpierwszy,zostałnapisanyprzezFran-
cuza,Jean-FrançoisChampolliona(1790
-
1832).Jakonajwiększezewszystkichnazwiskzwiązanych
zbadaniamiEgiptu,Champollionoddzieckamiałprzeczucie,żeodegrarolęwodrodzeniukulturystaro-
żytnegoEgiptu.Opowieśćgłosi,żewwieku11latspotkałmatematykaJean-BaptistFouriera,który
pokazałmupapirusyitabliczkikamiennezawierającehieroglify.Wprawdziezapewnionogo,żenikt
niepotrafiichodczytać,alechłopieczdeterminacjąpowiedział:nJatozrobię,gdybędęstarszy”.Od
tegomomentuwszystko,corobiłChampollion,byłozwiązanezegiptologią.Wwieku13latczytał
wtrzechwschodnichjęzykach,wwiekulat17otrzymałpracęnawydzialeuniwersytetuwGrenoble.
Wroku1822ukończyłtworzeniesłownikahieroglificznegoiotrzymałpełnyodczytgórnegopanelu
kamieniazRosetty.
Naprzestrzeniwielulathieroglifyewoluowałyzsystemuobrazówpełnychsłówdojęzykaobej-
mującegozarównoznakialfabetyczne,jakifonetycznesymbole.Winskrypcjihieroglificznejnakamieniu
zRosettyowalneramkizwanencartouches”(francuskiesłowooznaczającenkasety”)byłynarysowane
wokółniektórychznaków.Ponieważbyłytojedyneznaki,którewyrażałyjakieśwyróżnienie,Cham-
pollionpomyślał,żesymbolewkasetachreprezentowałyimięwładcyPtolemeusza,wymienianego
wgreckimtekście.Champollionzabezpieczyłtakżekopięinskrypcjinaobeliskuinajegopodstawie,
zFile.PodstawamiałagreckądedykacjęnacześćPtolemeuszaijegożonyKleopatry(nietejsłynnej
Kleopatry,któraźleskończyła).Nasamymobelisku,którybyłwyrzeźbionyhieroglifami,byłydwie
kasetyoboksiebie,więcwyglądałotojakwyróżnienieegipskichodpowiednikówimionwłasnych.Cowię-
cej,jednoznichzawierałotesameznakihieroglificzne,którewypełniałykasetękamieniazRosetty.
Byłotonatylezgodne,żepozwoliłoChampollionowinawstępneodszyfrowanie.Napodstawiekrólew-
skichnazwiskprzyjąłkorelacjępomiędzyposzczególnymihieroglifamialiteramigreckimi.Wchwili
gdyhieroglifyodsłoniłyswojąnierozwiązywalnązagadkę,Champollion,wyczerpanylatamibezustannego
wysiłku,jakgłosiplotka,wykrzyknąłnMamto!”izemdlał.
UkoronowaniemżyciowychstudiówbyłonapisanieprzezChampollinapracyGrammaireEgyp-
tienneenEncritureHieroglyphique,opublikowanejpośmiertniew1843roku.Sformułowałonwniej
systemgramatykiiogólneodszyfrowanie,którestanowipodstawę,naktórejpóźniejpracowali
wszyscyegiptolodzy.KamieńzRosettydostarczyłkluczdozrozumieniajednejzwielkichcywilizacji
przeszłości.
