Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prekursorzysocjologii
71
społeczneijegoulepszanie.Napozytywi-
stycznąfilozofięComte’awyraźniewpłynę-
łynaukiprzyrodnicze,którymprzypisywał
niezwykłemoceprognostyczne.Każdy,kto
oglądał(prawdopodobniewtelewizji)pro-
mykosmiczneNASA,którepostarcieorbi-
tująprzezkilkadniwokółZiemi,anastęp-
nielądująwtakisamsposóbjaksamoloty,
byłświadkiemwykorzystaniatejmocyprze-
widywaniawpraktyce.Jeżelipomyślimy
oróżnychtypachprecyzyjnejwiedzy,któ-
rychwymagatakimajstersztyknaukiiinży-
nierii,tozrozumiemy,dlaczegonaukiprzy-
rodniczeciesząsiętakdużąestymą.
Jednakczytakąrzetelną,prospektywną
wiedzęmożnazgromadzićrównieżnatemat
jednostekludzkich?Większośćwspółczes-
nychsocjologówodpowiadaprzeczącona
topytanieitylkonieliczniużywająterminu
Upozytywistyczny”doopisuwłasnychprac.
WielusocjologówodrzucapozytywizmCom-
te’azapewneprzedewszystkimdlatego,że
uważająoniideęformowaniaikontrolowa-
nialudziispołeczeństwzaniemożliwądo
zrealizowania.Krytycytwierdzą,żesamo-
świadomychjednostekludzkichniemożna
badaćtaksamo,jaknaprzykładżab,ponie-
ważludziesązdolnidodziałańniweczących
naszeprzewidywania.AlenawetjeśliComte
miałracjęiludzimożnabadaćwsposóbna-
ukowy,przewidywaćichzachowanieikie-
rowaćjewpożądanąstronę,toktomiałby
decydowaćotym,jakikierunekjestUpożąda-
ny”?Saminaukowcy?Politycy?Autorytety
religijne?WXXwiekuwielokrotniepróbo-
wanowprowadzićkontrolęnadludzkimipo-
pulacjami-dążyłydotego,międzyinnymi,
bezlitosnereżimykomunistycznepostępują-
cezgodniezUnaukowymmarksizmem”oraz
rządyfaszystowskie,którezapomocąteorii
Unaukowegorasizmu”usprawiedliwiałyma-
sowemordy.Współcześnisocjologowienie
mogązapomniećoprzerażającychludzkich
konsekwencjachtakiegokorzystaniazteo-
riinaukowych,dlategokoncepcjasocjologii
jakonaukiprognostycznej,zaproponowana
przezComte’a,odjakiegośczasuspotykasię
zcorazwiększymsceptycyzmem.
Mimożewiększośćdzisiejszychsocjolo-
gówniedarzyComte’aszczególnympowa-
żaniem,należypamiętaćodużymznacze-
niujegomyślidlastworzeniapodstawnauki
ospołeczeństwie.
DokładniejszeomówienieideiComte’a
znajdzieszwrozdziale1
„Cotojestsocjologia?”
IdeeComte’aokazałysięniezwyklewpły-
wowe,ajegoteoriarozwojunaukizainspiro-
wałainnychbadaczypracującychnadteo-
riamiewolucyjnegorozwojuspołecznego.
Comteuważał,żekażdanaukaprzechodzi
przeztrzystadia:teologiczne(lubreligijne),
metafizyczne(lubfilozoficzne)iwreszcie
pozytywne(lubnaukowe),przyczymkażde
znichreprezentujepewnąformęrozwoju
ludzkiegoumysłu.Comtetwierdził,żehisto-
rianaukipotwierdzatętendencję:życiespo-
łecznetoostatniobszar,którymiałwkroczyć
wstadiumpozytywne,asocjologiamiałabyć
zwieńczenieminnychdyscyplinnaukowych.
AngielskifilozofisocjologHerbertSpencer
(1820–1903)nawiązywałdokoncepcjiCom-
te’aijakojedenzpierwszychutrzymywał,
żepodobniejakświatprzyrodniczypodlega
ewolucjibiologicznej,takispołeczeństwa
podlegają
ewolucjispołecznej
.Przybieraona
formędyferencjacjistrukturalnej,wtokuktó-
rejprostespołeczeństwarozwijająsięwcoraz
bardziejzłożoneformy,zcorazbardziejróż-
norodnymiiwyodrębnionymiinstytucjami
społecznymi,orazadaptacjifunkcjonalnej,za
pomocąktórejspołeczeństwadostosowująsię
dootaczającegojeśrodowiska.Spencertwier-
dził,żetodziękidyferencjacjistrukturalnej
społeczeństwazyskaływyższystopieńadap-
tacjifunkcjonalnejiżedziewiętnastowiecz-
nespołeczeństwaindustrialnestanowiłyza-
sadniczopewnąformęewolucjispołecznej,
którawyłoniłasięzwcześniejszych,bardziej
statycznychihierarchicznychspołeczeństw.
Spenceruważałrównież,żezasadaUprze-
trwająnajlepiejdostosowani”stosowałasię
zarównodoewolucjibiologicznej,jakispo-
łecznej,dlategoteżopowiadałsięprzeciwko
