Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
Socjologicznepytaniaiodpowiedzi
Jednakżewwieluprzypadkachtrudnona
pierwszyrzutokaocenić,czykorelacjanie
wskazujeistnieniazwiązkuprzyczynowego.
Takiekorelacjetopułapki,któreprzybra-
kuostrożnościmogąprowadzićdowątpli-
wychlubfałszywychwniosków.Wswoim
klasycznymdzieleSamobójstwo.Studium
zsocjologii(1897;wyd.pol.2006),które
omawialiśmywrozdziale1,EmileDurk-
heimstwierdziłistnieniekorelacjimiędzy
częstotliwościąpopełnianychsamobójstw
aporamiroku.WbadanychprzezDurk-
heimaspołeczeństwachodstyczniado
czerwcalublipcastopnioworosłaliczba
samobójstw,apotemdokońcaroku-spa-
dała.Czyżbywskazałotonaistnieniezwiąz-
kuprzyczynowegomiędzytemperaturąlub
zmianamiklimatycznymiaskłonnościa-
misamobójczymi?Byćmożezewzrostem
temperaturyludziestająsiębardziejim-
pulsywniinieopanowani?Wtymprzypad-
kujednakrelacjaprzyczynowaniepolega
nabezpośrednimzwiązkuztemperaturą
iporamiroku.Wiosnąilatemludzieprowa-
dząintensywniejszeżycietowarzyskieniż
zimą.Jednostki,którepozostająnauboczu
lubczująsięnieszczęśliwe,odczuwająto
bardziejboleśnie,gdyaktywnośćspołeczna
ludziwokółnichrośnie.Dlategoskłonno-
ścisamobójczebędąsięmocniejprzejawiać
wiosnąilatemniżjesieniąizimą,gdyżycie
towarzyskiezamiera.Musimyzawszemieć
sięnabaczności,kiedynapodstawiekorela-
cjiwyciągamywnioskioistnieniuzwiązku
przyczynowegoiwyrokujemy,wktórąstro-
nęzachodzitenzwiązek.
Mechanizmyprzyczynowości
Ustalanierelacjiprzyczynowychnapodsta-
wiekorelacjijestczęstotrudne.Naprzykład
wnowoczesnychspołeczeństwachzacho-
dzisilnakorelacjamiędzyosiągnięciami
szkolnymiasukcesemzawodowym.Im
lepszestopniejednostkadostajewszkole,
tymwiększeprawdopodobieństwo,żeznaj-
dziedobrzepłatnąpracę.Zczegowynikata
korelacja?Badaniapokazują,żegłówną
przyczynąwcaleniejestwiedzaprzekazy-
wanawszkole.Szkolneosiągnięciazależą
przedewszystkimodtego,zjakiejrodziny
pochodziuczeńlubuczennica.Jeżelidziec-
kopochodzizzamożniejszegodomu,gdzie
jestdużoksiążek,ajegorodzicebardzointe-
resująsięwykształceniemswojejpociechy,
tomaonowiększeszansewszkoleniżdzie-
cizrodzinpozbawionychtychcech.Mecha-
nizmemprzyczynowymjesttunastawienie
rodzicóworazdostępnewdomumateriały
donauki.
Związkówprzyczynowychwsocjologii
nienależyrozumiećmechanicznie.Czyn-
nikamirelacjimiędzyzmiennymiżycia
społecznegosąpostawyludziimotywyich
działania.
Omówienieniektórychwspółczesnych
podejść„realizmukrytycznego”
dosocjologiiśrodowiskaznajdziesz
wrozdziale5„Środowisko”.
Próbykontrolne
Wustalaniuprzyczynkorelacjinależyodróż-
niać
zmienneniezależne
i
zmiennezależne
.
Zmiennaniezależnatozmienna,którawy-
wierawpływnainnązmienną.Zmienna,na
którąjestwywieranywpływ,tozmiennaza-
leżna.Wewspomnianymwcześniejprzykła-
dziewynikiwnaucesązmiennąniezależ-
ną,awysokośćzarobkówzmiennązależną.
Rozróżnienietychdwóchtypówzmiennych
wskazujekierunekbadanegozwiązkuprzy-
czynowego.Tensamczynnikwjednym
badaniumożebyćzmiennąniezależną,
awinnymzmiennązależną.Otymdecydu-
jeto,jakiprocesprzyczynowyanalizujemy.
Gdybędziemybadaliwpływzarobkówna
stylżycia,zarobkibędązmiennąniezależną,
niezaśzależną.
Kiedychcemystwierdzić,czykorelacja
międzyzmiennymimapodłożeprzyczyno-
we,stosujemy
próbykontrolne
,czyliczęść
zmiennychpozostawiamybezzmian,żeby
sprawdzić,jakzachowująsięwzględem
nichpozostałe.Dziękitemumożemyocenić
zachodzącekorelacje,oddzielajączwiązki
