Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
XXV
Badaniedziejówpoznawaniaroślinisurowcówlecz-
niczychwymagazrozumieniajęzykaichopisu-farma-
ceutycznejłacinynaukowej(zob.rozdz.23),opisującej
rośliny,surowceiopartąnanichrecepturę.Ważnym
elementemopisówbyłopochodzeniegeograficzne(zob.
rozdz.11),zatemdoichinterpretacjikoniecznajestzna-
jomośćhistorycznejgeografiipolitycznejigospodarczej.
Nazwygatunkowe,najpierwtewielowyrazowe,mające
charakterfraznazewniczo-opisowych,potembinomi-
nalne,utrwaliływielewłaściwościroślin:użytkowych,
leczniczych,trujących,atakżezastosowańroślin;odno-
sząsięonedosamychcechgatunkowychpoznawalnych
zmysłami,aleteżdoskutkówdziałaniasurowcówro-
ślinnychnaorganizmyżywe.Teostatniewyrażanoter-
minamifarmakologicznymi,np.somniferus-nprzyno-
szącysen”,alenależyjeinterpretowaćwedługówczesnej,
aniedzisiejszejwiedzyfarmakologicznejimedycznej.
Zrozumienieichwymagatuostrożnościipokory,aczę-
stoitakniejestmożliwe,toteżniektórestarełacińskie
terminyfarmakologicznepozostawiłembezpolskich
odpowiedników.
Obszaremposzukiwańbyładlamniefarmacjana-
ukowa,niezaświedzaludowa4.Oznaczałotoskupienie
sięnafarmaceutycznychpublikacjachnaukowych(oraz
innychźródłach,zob.rozdz.19.1),jakieukazałysię
wEuropieiStanachZjednoczonych,bądź
zostałynapisanewinnychkrajach,aleprzezbotaników,
farmakognostówifarmaceutów5wykształconychwEu-
4Odróżnieniejednejoddrugiejjesttrudneibywanawet
umowne.Np.jeślipoznanosurowceleczniczestosowanewXIXw.
przezmieszkańcówAbisyniii,chcączrobićztychobserwacjiuży-
tek,opisanojenaukowoweuropejskiejliteraturze(podającgatunek
macierzysty,wskazania,działaniefarmakologiczne),tojesttoów-
czesnafarmacjanaukowa,nieetnografia(mającadokumentować
ludijegozwyczajelecznicze).Podobnie,farmaceucidodawalido
kolekcjisurowcówleczniczychfragmentyroślinznajodleglejszych
stronświata,lecznieuprawialionitymsamymetnofarmacji,tyl-
kofarmakognozję,zbierającmateriał,którymógłwytyczyćdalszy
kierunekposzukiwańibadańsurowców.Okazytakieetykietowano
botaniczniezuwzględnieneimregionupochodzenia.
5Najwięcejpublikacjifarmaceutycznychnapisanopołaci-
nieiponiemiecku(Muszyński1926:64).Poprzejściunaukina
językinarodowe(poł.XIXw.),łacińskanomenklaturaitermino-
logiasurowcówleczniczychutrzymałasięwniektórychkrajach
(zob.rozdz.23).
ropieiAmeryce6.Okazujesię,żewtensposóbopisano
naukowomaterięmedycznąwszystkichniemalstron
świata,włączniezfarmacjąXIX-wiecznychIndii,Mek-
syku,BrazyliiczyXX-wiecznejJaponii;najpóźniejinaj-
trudniejbyłopoznaćpodtymwzględemChiny.
Czyjednaktraktowaniedorobkubotanikifarma-
ceutycznejifarmacjinaukowejjakocałościjestwogóle
uprawnione?OtóżfarmacjasurowcaroślinnegowSta-
nachZjednoczonychczyAmeryceŁacińskiejnieodbie-
gaodeuropejskiejpodwzględembadanychzagadnień,
innebyłygatunkilecznicze(zprzyczynbiogeograficz-
nych)orazinnatradycjaludowa(etnofarmacjaIndian
iosadników)jakoinspiracja.Niestanowioddzielnego
zamkniętegosystemu,przeciwnie-tasamametodana-
ukowa,którejobiektembyłyroślinyleczniczeEuropy,
byłastosowanaprzezEuropejczykówodsamegopocząt-
kupoznaniaNowegoŚwiatadoopisaniaizbadaniajego
przyrody,np.przezekspedycjęHernAndezawMek-
sykuwIIpoł.XVIwieku.Pozatymjużwpierwszych
renesansowychzielnikachpisanooświecieroślinlecz-
niczychjakoocałości:Europejczycyodzawszeszukali
ikatalogowaligatunkinacałymświecie.
Starałemsięzastosowaćwspółczesnąwiedzębota-
niczną-zarównotaksonomiczną,jakizzakresubudo-
wyifizjologiiroślin-dozawartościbadanychźródeł,
wydobywającznichtymsposobemtreścibotaniczne
iukazującichistotęjakoosiągnięciabotanikiroślinlecz-
niczych.Kluczemdobadaniadziejówroślinnejmaterii
medycznejbyłanomenklaturanaukowa(przedtakso-
nomicznaitaksonomiczna)gatunkówroślinorazsto-
sowanaterminologiabotanicznaifarmakognostyczna
(opisroślinylubsurowcanasposóbfarmaceutycznyidla
potrzebtejnauki).Położyłemwięcnacisknazinterpre-
towanietaksonomicznenazwroślinorazzrozumienie
terminologii.Równieżnazwyfarmaceutyczne(apteczne)
ihandlowesurowcówleczniczych,funkcjonującenieraz
woderwaniuodroślinymacierzystejlubprzybrakujej
znajomościstarałemsięinterpretować,kiedytylkoto
6TakiobszarzainteresowańPereira1852(1)wpodtytule
swejksiążkiomateriimedycznejokreśliłnastępująco:«zawiera-
jącaspostrzeżeniaowiększościsurowcówleczniczychużywanych
wświeciecywilizowanym».
