Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Częśćpierwsza.Wiadomościwstępne
1.3.Subiektywizacjaodpowiedzialności
Pierwotnieczynpojmowanybyłwkategoriachobiektywnych.Liczyłsięprzede
wszystkimskutekdziałańsprawcy(np.śmierćczłowieka,pożar).Odpowiedzial-
nośćbyłaniezależnaodtego,czysprawcamiałzamiartakiskutekspowodować,anawet
odtego,czyjegozachowaniebyłonieostrożne,czywjakikolwiekinnysposób-nie-
prawidłowe.Istotnybyłzwiązekprzyczynowymiędzyczynemsprawcyaskutkiem.
Takistanrzeczyzacząłsięzmieniaćwstatutachmiastwłoskichpodwpływemdorobku
prawakanonicznegoorazrecepcjirozwiązańrzymskich.Prawokanonicznekonstruowa-
łoformułęprzestępstwawanalogiidopojęciagrzechu,nagrunciektóregonastawienie
psychicznesprawcydoczynuipodejmowaneprzezniegowyborymiałyznaczenie.
PodobniepraworzymskieoferowałoparemięzczasówHadriana,zgodniezktórąprzy
przestępstwachnależypatrzećnawolę,anienarezultat(inmaleficiisvoluntasspectatur
nonexitus).Natejbaziezaczętowogólezwracaćuwagęnaświadomośćsprawcyijego
wolę,awkonsekwencji-odróżniaćumyślnośćodnieumyślności.Byłtozasadniczy
zwrotwrozwojuprawakarnego,którydośćszybkozacząłsięupowszechniaćweuro-
pejskiejlegislacji.
Refleksjanadumyślnościąinieumyślnościąnieuchronniemusiałaprowadzićdowy-
różnieniatakżetrzeciejkategoriisytuacji,tj.przypadku(losowego),którywogólenie
byłobjętykarnoprawnąrepresją.Sprawca,mimożejegoczynpozostawałwzwiązku
przyczynowymzjakimśskutkiem(np.śmierciączłowieka),nieponosiłodpowiedzial-
nościkarnej,oileniemożnamubyłoprzypisaćconajmniejnieostrożności.Takietrzy
kategoriesytuacjifunkcjonowałyjużwCarolinie.
Współcześniesubiektywnycharakterodpowiedzialnościkarnejniejestpod-
ważany,przynajmniejwsystemiekontynentalnym.Kwestiataniejestjużtak
jednoznacznanagrunciecommonlaw,któreniezależnieodtego,żewypracowałood-
rębneinstytucjesubiektywizacji,wniewielkimzakresiedopuszczaodpowiedzialność
obiektywną(strictliabilityorazvicariousliability).Wpolskimprawiekarnymjesttylko
jednainstytucjaprzewidującaodpowiedzialnośćobiektywną.Takąinstytucjąjestprze-
widzianawKodeksiekarnymskarbowymodpowiedzialnośćposiłkowa.
1.4.Legalizm.Zasadaokreśloności
KodyfikacjeXVI-wieczneniezawierałyzamkniętegokataloguprzestępstwikar.
Carolinawyraźniedopuszczałaanalogię,doktórejprowokowałyzresztąkazui-
stycznieujęteczynyzabronione.Sądyniebyłyzwiązanekaramiokreślonymiwustawie.
Odpowiedzialnośćkarnamiaławdużejmierzearbitralnycharakter.Sądynietylkostoso-
wałyprawo,lecztakżejetworzyłyzarównowzakresieczynówzabronionychnieznanych