Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Częśćpierwsza.Wiadomościwstępne
1.5.Racjonalizacjakar.Humanitaryzm
Ewolucjiwzakresieformowaniasiępodstawowychelementówodpowiedzialności
karnejwepocenowożytnej,tj.jejpublicznegocharakteru,indywidualizacjiisu-
biektywizacji,towarzyszyłniezwyklesurowykatalogkar.Przyjegotworzeniukorzystano
zdziedzictwaprawarzymskiego,dodającdoniegosporądozęmetafizyki.Senskarkry-
minalnychopartybyłnateokratycznych,starotestamentowychpodstawach.Karamiała
uśmierzyćgniewBogaorazbyćpokutądlasprawcy.Występowałateżracjonalizacja
generalnoprewencyjna,któranawettam,gdzieniemiałapodstawbiblijnych,byłatrak-
towanajakodopełnieniebożegoobjawienia.DlategowCaroliniewystępowałosiedem
rodzajówkaryśmierci,wtympięćkwalifikowanych,anadtookrutnekarymutylacyjne.
Oświeceniezaproponowałoinnąracjonalizacjękary.Popularnościącieszyłasiękon-
cepcjaumowyspołecznejjakopodstawyporządkuspołecznego(kontraktualizm).Kar-
noprawnarepresjapowinnabyćelementemsłużącymutrzymaniutejumowy.Dobrze
toilustrujemyślCesareBeccarii,którywskazywał:nprzezsprawiedliwośćpojmuję
tylkowięźniezbędnądlautrzymaniainteresówprywatnychwewspólnocie,bezktó-
rejodrodziłbysiędawnystanpozaspołeczny.Wszystkiekary,którewykraczająpoza
koniecznośćzachowaniatejwięzi,niesprawiedliwezsamejswejnatury”2.Wobec
tegonależyzrezygnowaćzkarokrutnych,wtymzkaryśmierci.Karamaodgrywać
nietylkorolęgeneralnoprewencyjną,lecztakżesłużyćpoprawiesprawcy.Sprzeciw
wobeckarokrutnychwynikałztendencjiracjonalistycznych,jakrównieżzprzesłanek
moralnych.Byłonelementemszerszegowswychpostulatachruchuprawczłowieka.
Niecodziśzapomniany,awczasachoświeceniapopularnyprawnikipolitykfrancuski
JacquesBrissotargumentował,żekaryokrutnesłużąupokorzeniuczłowieka,doczego
żadnawładzaniejestuprawniona.Wskazywałprzytym,żeograniczenieprzestępczości
wymagarozwojuszkolnictwaorazinstytucjiopiekuńczych.
Upowszechniłosięprzekonanie,akcentowanem.in.przezMonteskiusza,żekarypo-
winnybyćstopniowalne,azarazemproporcjonalnedoczynu.Byłatomyślnowatorska
wświeciezdominowanymwzasadzieprzezjednąkarę,tj.wróżnysposóbwykonywaną
karęśmierci.
Jakoinstrumentwymierzaniakarstopniowalnychorazproporcjonalnychzaproponowa-
nokarępozbawieniawolności.Wniektórychprzypadkach(np.wpochodzącymz1791r.
francuskimkodeksiekarnymokresurewolucji)tazależnośćkaryodwagiczynumiała
charakterjedynieabstrakcyjny,tzn.występowaławyłącznienagruncieustawowego
wymiarukary.Ustawaprzewidywałaróżnekarywodniesieniudoróżnychczynów
wniejzabronionych,alekarytebyłybezwzględnieoznaczone,awięcsądwprocesie
wyrokowanianiemógłdostosowaćkarydowagikonkretnegoczynuiinnychokoliczno-
ścisprawy.Zkarbezwzględnieoznaczonychdośćszybkojednakrezygnowanonarzecz
2C.Beccaria,Oprzestępstwach...,s.58.