Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Częśćpierwsza.Wiadomościwstępne
ograniczeniealbowręczcałkowitąlikwidacjękontaktównietylkozeświatemzewnętrz-
nym,lecztakżemiędzysamymiwięźniami.
Prawdopodobniepierwszymwięzieniemzorganizowanymwmyślsystemucelkowego
byłzakładkarnywGandawiestworzonyprzezhrabiegoVilainaXIV
,burmistrzatego
miasta.Podstawąfunkcjonowaniagandawskiegowięzieniabyłoodosobnieniewięź-
niówwcelach,odbywanawmilczeniuwspólnapracaorazpraktykireligijne.Wswej
wzorcowejformiesystemcelkowyzostałjednakopracowany-niezależnieodwzorców
europejskich-przezamerykańskichkwakrów.Stworzylioniprogramcałkowitegood-
osobnieniawięźniówwniewielkich,jednoosobowychcelach,któryurzeczywistniłsię
wwięzieniuutworzonymw1790r.wFiladelfii.Osadzonychniezatrudnianodożadnej
pracy.Spaceryrównieżodbywałysięwcałkowitejizolacji.Systemtenmiałtrzycele:
religijnąpokutęorazspołecznąpoprawęsprawcy,atakżeodstraszanieinnych.System
filadelfijskirozpowszechniałsięnaterytoriumStanówZjednoczonych,atakżewmniej-
szymstopniuwEuropie.Zaczętoteżdostrzegaćnegatywneskutkinadmiernejizolacji
więźnióworazdeprywacjęspowodowanąbrakiemzajęć.Wzwiązkuztymsystemten
ewoluowałorazzacząłbyćwypieranyprzezinne,przedewszystkimsystemprogresyw-
ny.TojużjestjednakhistoriaXIXw.ipóźniejsza,doktórejwypadniejeszczewrócić.
2.Naukaprawakarnegopoepoceoświecenia
Gdybystaraćsięnajogólniejująćto,wokółczegokoncentrowałasięnaukaprawa
karnegopoepoceoświeceniadowspółczesności,byłbytospórmiędzyidea-
lizmemautylitaryzmem.Wmodelowymujęciuidealistycznymcelemprawakarnego
jestsprawiedliwaodpłatazawyrządzonezło.Wprawiekarnympodejścietonazywane
jestretrybutywizmemikoncentrujesięnanależytejocenieczynusprawcy.Utylitaryzm
postulujenatomiast,byinstrumentyprawnokarnesłużyłyzapobieganiupopełnianiu
przestępstw.Powinnybyćzorientowanenakreowanieprzyszłości,anienaocenianie
przeszłości.
Oczywiście,zarównoidealizm,jakiutylitaryzmniebyłyjednorodne.Przeciwnie,funk-
cjonowaływramachróżnorodnychprądównaukowych,zwanychszkołamiprawa
karnego,międzyktórymiwystępowałyznacząceróżnice.Zaliczenieposzczególnych
szkółdonurtuidealizmuczyutylitaryzmuwynikazpóźniejszychocenichdorobku.
Twórcyczyprzedstawicieleposzczególnychszkółzregułysaminiezapisywalisiędo
żadnegoztychogólnychnurtów.Raczejżywiliprzekonanie,żeichkonkretnypomysł
naprawokarnejestnajbardziejoptymalny.Współczesnarefleksjanadichdorobkiem
pokazuje,żechoćżadenztychpomysłównieokazałsięoptymalny,każdywjakimś
stopniukształtujewspółczesneprawokarne.