Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Częśćpierwsza.Wiadomościwstępne
1.1.Publicznoprawnycharakterprawakarnego
Pierwotneprawonieodróżniałoodpowiedzialnościprywatnoprawnejipublicz-
noprawnej.Naruszenieprawofiarydawałojejprawodoodwetu.Wprzypadku
zabójstwaodwetrealizowanybyłprzezródofiaryiprzybierałpostaćkrwawejzemsty.
Wokresiewczesnośredniowiecznymodwetzastępowanybyłkaramikompozycyj-
nymi,pełniącymifunkcjęodszkodowaniazawyrządzonyuszczerbek.Karytemiały
prywatnycharakter,pierwotnienależnebyływyłącznieofierzelubjejrodzinie.Nie
odróżnianoczynówbędącychprzestępstwamiodinnychnaruszeńcudzychpraw.Aby
dochodzićochronyswoichpraw,ofiaraalbojejrodzinamusiałysamodzielniewnosić
sprawędosądu.Ztegookresuwspółczesnośćodziedziczyławspólnyźródłosłówpojęć
nwina”indług”wniektórychjęzykacheuropejskich(np.wjęzykuniemieckim).Także
wjęzykupolskim,gdymówimyocudzymdługu,wskazujemy,żektośjestcośkomuś
nwinny”
.Wartojednakodnotować,żestopniowowkarachkompozycyjnychzacząłsię
pojawiaćelementpubliczny.Obokodszkodowanianarzeczofiarylubrodusprawca
zobowiązanybyłuiszczaćkarępieniężnązanaruszenieporządkupublicznegonarzecz
władcy.Występowałyteżprzestępstwaocharakterzepublicznym,np.różnorodneczyny
przeciwkoreligiilubmonarsze.
Powstawaniewpełnipublicznoprawnegoprawakarnegobyłoprocesem,któryrozpoczął
sięwXI-XIIw.Okrestencharakteryzowałsięrozwojemgospodarczyminazywany
jestprzezhistorykówrewolucjąhandlową.Doprowadziłdopowstawaniairozwoju
miast,przedewszystkimnatereniepółnocnychWłoch.Miastateborykałysięzrosnącą
przestępczością,którejniesposóbbyłozaradzićdotychczasowymiprywatnoprawny-
mimetodami.Dlategowwydawanychprzezwładzetychmiaststatutachzamiastkar
kompozycyjnychpojawiałysię-dośćokrutne-publicznekary,przedewszystkim
cielesne,czykaraśmierci.Uznano,żeprzestępstwonaruszainteresogółu,anietylko
jednostkibezpośrednionimdotkniętej.Wkonstruowaniustatutówwykorzystywano
dorobekrzymskiegoprawakarnego,przywróconegodożyciaprzezszkołęglosatorów
ipostglosatorów,atakżeprawakanonicznego.
Zasadapublicznoprawnaemanowałazestatutówmiastwłoskichdolegislacjiinnych
krajów.Dostrzegalnajestwprawieniemieckichpokojówziemskich.Ostatecznym
krokiemwtransformacjiprawakarnegowodrębną,publicznoprawnągałąźprawabyła
ConstitutioCriminalisCarolina(1532),zwanaCaroliną.Tenaktprawny-niezależnie
odjegoobowiązywanianaterenieRzeszyNiemieckiej-oddziaływałnaustawodaw-
stwowinnychkrajach.Zamiastkarkompozycyjnychprzewidywałróżnepostacie
karyśmierciikarycielesne.Najegogrunciemożnamówićoodpowiedzialnościkar-
nejjakopublicznoprawnymstosunkumiędzypaństwem(władcą)asprawcą.Pewną
pozostałościąprywatnegocharakteruodpowiedzialnościbyłakoniecznośćwnoszenia
prywatnejskargidosąduprzezofiaręwwypadkudrobniejszychczynów.Kodyfikacje
oświeceniaznaczącotenkatalogograniczyły,alenawetwspółcześniewpolskimprawie