Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Historiaodpowiedzialnościkarnej-jejzałożeniaisposobyrealizacji
45
2.1.Szkołaklasyczna
Szkołaklasyczna,którapowstałanapoczątkuXIXw.,wyrosłanaoświeceniowym
paradygmacie,zwłaszczawzakresielegalizmu,oraznaidealistycznejfilozofii
ImmanuelaKantaiGeorgaW.F
.Hegla.Przyjmujesię,żeopartajestnatrzechzało-
żeniach.Popierwsze,naprzekonaniu,żekażdyczłowiekobdarzonyjestwolnąwolą,
którapozwalamuwybrać,jakiepodejmiezachowanie(indeterminizm).Podrugie,
żeprzestępstwostanowinaruszeniepowszechnegoobowiązkuokreślonegowustawie
(legalizm).Potrzecie,żekarasprawiedliwapowinnaodzwierciedlaćwinęsprawcy
wnaruszeniutegoobowiązku(zasadawiny).
Takiezałożeniapozwoliłyklasykomsformułowaćpodstawoweinstytucje,któretworzą
siatkępojęciowąwspółczesnegoprawakarnego.Oparcieodpowiedzialnościkarnejna
zachowaniuczłowiekabędącymproduktemjegowolipozwoliłosformułowaćpojęcie
czynuczłowieka,którejestdlaprawakarnegofundamentalne.Akcentowanielegalizmu
doprowadziłodorozwinięciaformalno-dogmatycznejmetodyinterpretacjitekstukarno-
prawnego,szczególnychzasadwykładni.Pobudziłopracenadodpowiednimkonstruo-
waniemopisówzabronionychzachowań.Powstałopojęcietypuczynuzabronionegojako
zachowaniaocechachokreślonychwustawie,pozwalającychodróżnićtozachowanie
odzachowańlegalnych,jakrównieżpojęcieznamiontypuczynuzabronionego,awięc
ustawowookreślonychcechzachowaniasprawcy,zapomocąktórychkonstruowane
typyczynówzabronionych.Badanianadpojęciemwinydoprowadziłydowzbogacenia
jużwcześniejobecnejsubiektywizacjiodpowiedzialnościonoweelementyzwiązane
zwłaściwościamisprawcy(niepoczytalność)albozsytuacją,wjakiejsięznalazł.
Uzasadnieniestosowaniakarkryminalnychoferowaneprzezklasykówmiałoformalny
charakter.Sprowadzałokarędoodpłatyzazawinionenaruszenieustawowegozaka-
zu.Wskrajnymujęciunieobecnebyłonawetuzasadnieniekaryszkodliwościączynu
sprawcy.Karaoczywiścieniemiałateżdospełnieniażadnychcelówwzakresiepoprawy
sprawcy.Szkołaklasycznaniebyłajednakwkwestiiracjonalizacjikaryjednorodna.
Utylitaryzmdostrzegalnyjestjużwdośćwczesnej,stanowiącejfragmentmyśliklasycz-
nejteoriiprzymusupsychologicznegoAnzelmaFeuerbacha,zgodniezktórąokreślona
ustawąkarastanowiprzeciwwagędlanaturalnejskłonnościczłowiekadopopełniania
przestępstw.Pozwalaczłowiekowinadokonaniewolnegowyboru:czypopełnićprze-
stępstwoiściągnąćnasiebiekarę,czyteżgoniepopełniaćiuniknąćrepresji.Teoriata
przyjmujewięc,żeroląkaryjestodstraszaćodpopełnieniaprzestępstwa.Współcześnie
takieujęcieokreślanejestmianemnegatywnegoaspektuprewencjigeneralnej.Wtoku
rozwojumyśliklasycznejkładziononacisktakżenato,bykarabyłanietylkozasłużona,
lecztakżepożyteczna.Postrzeganiefunkcjikarykryminalnejewoluowało.
DonajwiększychprzedstawicielimyśliklasycznejnależeliwspomnianyjużAnzelm
Feuerbach,twórcabawarskiegokodeksukarnegoz1913r.,orazJeremyBentham,