Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII.Historiaodpowiedzialnościkarnej-jejzałożeniaisposobyrealizacji
37
RozdziałII
HISTORIAODPOWIEDZIALNOŚCIKARNEJ
JEJZAŁOŻENIAISPOSOBYREALIZACJI
Współczesneprawokarneoraznaukaprawakarnegopowstaływokresieoświe-
cenia.Paradygmat,wokółktóregopowstały,lapidarnieilustrująsłowaCesare
Beccarii,którywswymdzieleOprzestępstwachikarachargumentował,żeabynkara
niebyłagwałtemzestronyjednejlubwieluosóbdokonywanymnaposzczególnym
obywatelu,powinnaonabyćistotniepubliczna,szybka,nieuchronna,najmniejszaspo-
śródwszystkichmożliwychwdanychokolicznościach,proporcjonalnadoprzestępstwa
iprzepisanaprawem”1.Jużsampoczątektegocytatuwskazujenapodstawowezadanie
ijednocześniesporątrudnośćwkonstruowaniuprawakarnego.Chodzioto,bykara
niebyłagwałtem,awięcoracjonalizacjęodwetu.Abytobyłomożliwe,prawokarne
powinnomiećcharakterpublicznoprawnyiprawokarania(iuspuniendi)powinno
przysługiwaćwyłączniepaństwu.Postulatszybkościinieuchronnościkaryodnosisię
przedewszystkimdoprocesukarnego.Nieuchronnościmożnateżnadaćznaczenie
materialnoprawne.Karamabyćbowiemnieuchronnadlakażdego,ktopopełniłprze-
stępstwo,niedopuszczalnejestuprzywilejowanie.Wnieuchronnościmieścisięwięc
powszechność.Istotąkaryracjonalnejjestograniczeniejejsurowościdopoziomu,
któryjestkoniecznydoutrzymaniawięzówspołecznych,przyjednoczesnejjejpro-
porcjonalnościdoczynu.Wreszcieistotnydlaprawakarnegojestlegalizmchroniący
przedarbitralnościąinadużyciamiwładzy.
1.Oświeceniowyparadygmatijegokształtowanie
Oświeceniowyparadygmatstałsiępunktemodniesieniadlaróżnorodnychprądów
myślowych,którepowstaływkarnistyceiukształtowałyobecnyobrazprawakar-
nego.Zanimjednakteprądyorazichwpływnadzisiejszeprawokarnezostanąopisane,
wartopokrótcezreferowaćniektórewcześniejszeprzełomywhistoriiprawakarnego,
bezktórychpostulatyoświeceniaidalszyrozwójniebyłybymożliwe.Oświeceniowy
paradygmatniepowstałwpróżni.
1C.Beccaria,Oprzestępstwachikarach,Warszawa1959,s.226.