Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałV.Funkcjeispecyfkaprawakarnego
69
RozdziałV
FUNKCJEISPECYFIKAPRAWAKARNEGO
Prawokarnesłużyprzeciwdziałaniukonfliktomwystępującymwspołeczeństwie.Gdyby
możliwebyłozbudowaniespołeczeństwaopartegonapełnejrealizacjiideiwolno-
ści,równościibraterstwa,wtedyprawokarnebyłoby,najprawdopodobniej,zbędne.
Niestety,jużnabardzowczesnymetapierozwojuspołeczeństwstałosięoczywiste,
żekoniecznejestwypracowaniemechanizmureakcjinaczynyludziwystępujących
przeciwkowartościomistotnymdlatychspołeczeństw.Rzeczjasna,wartościteulegały
modyfikacjistosowniedozmianżyciagospodarczegoispołecznego.Adekwatniedo
tychprzeobrażeńprzekształcanebyłoprawokarne,wobrębiektóregozachodziłyteż
zmianyoinnympodłożu.
Wrazzupływemczasuwykształciłysiętrzypodstawowefunkcjeprawakar-
nego:sprawiedliwościowa,ochronnaigwarancyjna.Sposóbichrozumienia
naprzestrzeniwiekówbyłzróżnicowany.Jakoostatniapojawiłasięfunkcjakom-
pensacyjna.
Chronologicznienajwcześniejszabyłafunkcjasprawiedliwościowa.Początkowo
rozumianojakoślepązemstę(czystyodwet),toteżwodpowiedzinauczynio-
nezłonajczęściejnastępowałachaotyczna,nieracjonalnareakcja.Wtymokresienie
musiałaonaanidotykaćsprawcy,anibyćproporcjonalna,np.nazgwałceniekobiety
należącejdopewnegoplemienia(rodu)odpowiedziąbyłospowodowanieśmiercikobiet
zrodusprawcy,choćaniichojcowie,anibracianiedopuścilisięzgwałcenia.
Charakterystycznadlapóźniejszychepokzasadatalionu-okozaoko,ząbza
ząb-stanowiłazatemelementpostępunadrodzerozwojuprawakarnego,choć
współcześnie,zewszechmiarsłusznie,wydajesięonanieludzka.Mniejwięcejrównole-
glezwykształceniemsiętakiegopojmowaniaproporcjonalnościkarydoczynuzaczęło
sięrodzićprzekonanie,żekaraniestanowicelusamegowsobie,lecznastępujewjakimś
celu:wimięochronyistotnychwartości.Rewolucyjnązmianęnastawieniaprzyniosło
oświecenie.Jegoprzedstawicielepostulowalikoniecznośćwymierzaniakaryokreślonej
wustawie,odpowiedniejdozła,jakieuczyniłsprawca,iracjonalnej.Wmiejscekary