Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
82
Teorieiperspektywysocjologiczne
przezpierwszychkapitalistycznychkupców
iprzemysłowców.Cechowałoichsilnedąże-
niedopomnażaniawłasnychmajątków,ale
wprzeciwieństwiedoinnychludzizamoż-
nychniekorzystaliznichinieżyliwluksusie.
Wrzeczywistościprowadzilibardzosurowy
ioszczędnytrybżycia:żyliwstrzemięźliwie
ispokojnie,beztypowejdlabogaczyostenta-
cji.Weberprzekonywał,żewłaśnietaniezwy-
kłakombinacjacechwdecydującysposób
wpłynęłanapoczątkirozwojugospodarcze-
goZachodu.Inaczejbowiemniżludzieza-
możniżyjącywprzeszłościlubwinnych
kulturach,bogaczecinietrwoniliswoich
majątków,leczwciążinwestowalijewnowe
przedsięwzięcia.
SednemteoriiWeberajestteza,żeposta-
wynależącedoduchakapitalizmuwywodzą
sięzreligii.Wynikająonepoczęścizogól-
nejideichrześcijaństwa,aleszczególnąrolę
wichkształtowaniuodegrałprotestantyzm,
aprzedewszystkimjednazjegoodmian:
purytanizm.Pierwsikapitaliścibyliwwięk-
szościpurytanami,awieluspośródnichwy-
znawałodoktrynękalwińską.ZdaniemWe-
beraźródłemduchakapitalizmusąniektóre
znaukkalwinizmu.Wedługjednejznich
człowiektonarzędzieBoganaziemiizgodnie
zwoląWszechmogącegopowinienpracować
zpowołaniem–kuchwaleBoga.
Drugimważnymaspektemkalwinizmu
byłakoncepcjapredestynacji,czyliprzekona-
nie,iżtylkozgórywyznaczoneosobyznajdą
siępośródUwybranych”–pośmiercipójdą
donieba.Kalwinnauczał,żeniccoczłowiek
robinatymświecieniejestwstaniezmienić
jegoprzeznaczenia,ponieważzależyonood
Boga.Doktrynapredestynacjibudziłajednak
obawywśródwiernychidlategozostałazmo-
dyfikowanatak,abymoglirozpoznać,czyza-
liczająsiędowybranych.
Głównymznakiem,żenależysiędotego
grona,byłopowodzeniewpracyzawodo-
wej,októrymświadczyłsukcesmaterialny.
Wgrupachbędącychpodwpływemtychidei
stałosiętopotężnymbodźcemdoosiągania
sukcesumaterialnego.Jednakżetymdąże-
niomtowarzyszyłwymógwstrzemięźliwego
iskromnegożycia.Purytanieuważaliluksus
zazło,pęddozyskułączyliwięczsurowym,
nieostentacyjnymstylemżycia.
Pierwsiprzedsiębiorcyniezdawalisobie
sprawy,żeuczestnicząwpotężnejprzemia-
niespołecznej.Ichmotywacjamiałagłównie
charakterreligijny.Ascetyczny–pełenwyrze-
czeń–stylżyciapurytanówstałsięzczasem
nieodłącznącechącywilizacjinowoczesnej.
JakpisałWeber(2011,s.184):
Purytaninchciałbyćzawodowcem–my
musimy.Bogdyascezazostałaprzeniesiona
zmnisichceldożyciazawodowego
izaczęłaopanowywaćwewnątrzświatową
moralność,wspomogła,zeswejstrony,
budowanieowegopotężnegokosmosu
nowoczesnegoporządkugospodarczego
[ł].Gdyascezapostanowiłaprzekształcać
światiwnimoddziaływać,zewnętrzne
dobrategoświatazyskałyrosnącą
iwkońcunieuchronnąwładzęnad
człowiekiem,jakiejnigdydotądniemiały
wdziejach.[ł]jakowidmoniegdysiejszej
religijnejwiarykrążywnaszymżyciuidea
„obowiązkuzawodowego”.
Ocena
TeoriaWeberaspotkałasięzróżnegorodzaju
zarzutami.Naprzykładzdaniemniektórych
krytykówpoglądy,którenazwałonUduchem
kapitalizmu”,możnaodnaleźćwkupieckich
miastachwłoskichzXIIwieku,czylinadługo
zanimświatwogóleusłyszałokalwinizmie.
Innizauważyli,żekluczowakoncepcjaUpra-
cyjakopowołania”,którąWeberutożsamia
zprotestantyzmem,istniałajużwreligiika-
tolickiej.Zasadniczojednakwieluuczonych
zgadzasięzteoriąWeberaidodziśuchodzi
onazaniemniejśmiałąifascynującąniż
wmomenciepowstania.JeżelitezaWebe-
rajestsłuszna,todecydującymczynnikiem
narodzinnowoczesnejgospodarkiirozwoju
społecznegojest-pozorniewogóleznimi
niezwiązany-zbiórideireligijnych.Tegoele-
mentukapitalistycznychrelacjiekonomicz-
nychzupełnieniedostrzegałMarks.
TeoriaWeberaspełniawieleważnychkry-
teriówteoriisocjologicznej.Popierwsze,od-
chodziodwiedzypotocznej–jestpropozycją
