Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Cotojestsocjologia?
żespołeczeństwojestczymświęcejniżtylko
zbioremdziałańiinteresówjegoposzczegól-
nychczłonków.Wedługniegofaktyspołecz-
netozewnętrznewobecjednostkisposoby
działania,myśleniaiodczuwania,które
istniejąniezależnieodpraktykipoglądów
poszczególnychludzi.Drugąwłaściwość
faktówspołecznychstanowiichprzymuso-
wość.
Przymus
wywieranyprzezfaktyspo-
łecznenajednostkipozostajejednakczęsto
nierozpoznany,zregułybowiemjednostki
bezoporumusiępoddają,wierząc,żekieru-
jąsięwłasnymiwyborami.Wrzeczywisto-
ści−zdaniemDurkheima−ludzienaogół
poprostupodporządkowująsiępowszech-
nymwzoromspołecznym.Faktyspołeczne
mogąograniczaćludzkiedziałanianawiele
sposobów,począwszyodkarywymierzanej
bezpośrednio(naprzykładzapopełnione
przestępstwo),przezwykluczeniespołeczne
(wwypadkuniewłaściwegozachowania),
askończywszynazwyczajnymnieporozu-
mieniu(wsytuacjiniewłaściwegoużycia
języka).
Durkheimprzyznawał,żebadaniefaktów
społecznychniejestrzecząłatwą.Niesąone
widzialneaninamacalne,niemożnapoddać
ichbezpośredniejobserwacji.Odkrywanie
właściwościfaktówspołecznychmusiod-
bywaćsiępośrednio,poprzezanalizęich
skutkówipróbującychjewyrażaćtreści,na
przykładprawa,tekstówreligijnychczysko-
dyfikowanychregułpostępowania.Durk-
heimpodkreślał,iżprzybadaniufaktówspo-
łecznychnależyodrzucićuprzedzeniaiide-
ologie.Postawanaukowawymagaotwarcia
umysłunafaktyempiryczneiuwolnienia
goodpochodzącychzzewnątrzgotowych
idei.Durkheimutrzymywał,żekoncepcje
naukowemogąpowstaćtylkowrezultacie
praktykibadawczej.Wezwałsocjologówdo
badaniarzeczytakimi,jakiesą,idokonstru-
owanianowychkoncepcjiodzwierciedlają-
cychprawdziwąnaturęświataspołecznego.
Podobniejakinnitwórcysocjologii,także
iDurkheimbyłzaabsorbowanyzmianami,
którymizajegożyciaulegałospołeczeństwo.
Fascynowałagoprzedewszystkimspołeczna
imoralnasolidarność,czyli−innymisło-
wy−tocospajaspołeczeństwoiniepo-
zwalamupogrążyćsięwchaosie.Solidar-
nośćtrwadopóty,dopókijednostkiłącząsię
wspójne
grupyspołeczne
iprzestrzegają
wspólnychwartościiobyczajów.Wswoim
pierwszymwielkimdziele,Opodzialepra-
cyspołecznej(1893;wyd.pol.1999),Durk-
heimprzedstawiłanalizęzmianyspołecznej,
wktórejdowodził,żewrazznastaniemepo-
kiprzemysłowejnarodziłsięnowyrodzaj
solidarności.Abyuzasadnićtostanowisko,
przeciwstawiłsobiedwarodzajesolidarno-
ści–mechanicznąiorganiczną–iodniósłje
do
podziałupracy
,czylidorosnącejspecja-
lizacjizawodowej.
WedługDurkheimawspołeczeństwach
tradycyjnych,wktórychpodziałpracyjest
nieznaczny,panujesolidarnośćmechanicz-
na.Ponieważwiększośćczłonkówspołe-
czeństwawykonujepodobnezadania,wią-
żąichwspólnedoświadczeniaipoglądy.
Podzielanepoglądysączynnikiemrepre-
syjnym,gdyżwspólnotanatychmiastkarze
każdego,ktopróbujepodważaćtradycyjne
wzory.Niestwarzatozbytnichmożliwości
jednostkowychodstępstw.Solidarnośćme-
chanicznaopierasięzatemnakonsensie
iwspólnocieprzekonań.Postępującaindu-
strializacjaiurbanizacjadoprowadziłydo
pogłębieniapodziałupracy,cozkoleipo-
ciągnęłozasobązałamanietejformysoli-
darnościspołecznej.ZdaniemDurkheima
wzrostspecjalizacjiwzakresiewykonywa-
nychzadańirosnącezróżnicowaniespo-
łecznedoprowadziływspołeczeństwach
rozwiniętychdopowstanianowegoporząd-
ku,znamionującegosolidarnośćorganiczną.
Siłąspajającąspołeczeństwacechującesię
solidarnościąorganicznąjestekonomicz-
nawspółzależnośćjednostekorazuznanie
znaczeniawkładuinnychludzi.Wmiarę
pogłębianiasiępodziałupracy,ludziestają
sięcorazbardziejodsiebiezależni,ponie-
ważkażdyczłowiekpotrzebujedóbriusług,
którychmogąmudostarczyćwyłącznieinni
ludziewykonującyodpowiedniezawody.
Wtworzeniuowegospołecznegokonsensu
