Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozwójmyślisocjologicznej
Klasycznebadania1.2.Zapomnianiprekursorzysocjologii?
ChociażComteiDurkheim,MarksiWeber
zpewnościąbylitwórcamisocjologii,to
wtymsamymokresietworzyłyteżinne
wybitnepostacie,którychwkładwrozwójtej
dyscyplinyrównieżnależyuwzględnić.Jednakże
socjologia,podobniejakwieleinnychdyscyplin
akademickich,niezawszepozostawaławierna
swoimideałom,zgodniezktórymipowinno
siędoceniaćkażdegobadaczaosiągającego
wartościowewyniki.Wjej„klasycznym”okresie,
naprzełomieXIXiXXwieku,niewielekobiet
iprzedstawicielimniejszościmogłoliczyćna
uznanieikarieręzawodowąnatympolu,otych
nielicznychzaś,którymmimotoudałosięsporo
dokonać,socjologianiepamięta.Wostatnich
latachsocjologowiezwrócilijednakuwagęna
ważnychbadaczy,takichjakHarrietMartineau
imuzułmańskiuczonyIbnChaldun.
21
HarrietMartineau
HarrietMartineau(1802–1876),określanajako
„pierwszakobietasocjolog”,podobniejak
MarksiWeberwymykasięprostejklasyfkacji.
UrodzonaiwykształconawAnglii,napisała
HarrietMartineau(1802–1876)
ponadpięćdziesiątksiążekiliczneeseje.
Dzisiajuważasię,żedziękiprzekładowi
prekursorskiegotraktatuComte'aCoursde
philosophiepositivewprowadziłasocjologię
doWielkiejBrytanii(zob.Rossi1973).Ponadto
podczasswychlicznychpodróżysamodzielnie
prowadziłasystematycznebadania
społeczeństwaamerykańskiegolattrzydziestych
XIXwieku,opublikowanepotemwksiążce
SocietyinAmerica(1962;wyd.oryg.1837).
PraceMartineaumajądlawspółczesnych
socjologówdużeznaczeniezkilkupowodów.
Popierwsze,twierdziłaona,żeanaliza
społecznapowinnaobejmowaćwszystkie
aspektyspołeczeństwa,wtymjegopodstawowe
instytucjepolityczne,religijneispołeczne.
Podrugie,wskazywałanakonieczność
uwzględnianiawbadaniachnadspołeczeństwem
rolikobiet.Potrzecie,jakopierwszazwróciła
uwagęnakwestiedotądlekceważoneprzez
socjologów,takiejakmałżeństwo,dzieci,życie
rodzinneireligijne,stosunkirasowe.Martineau
napisałakiedyś,iż„pokójdziecinny,buduar
ikuchniatomiejsca,gdzienajlepiejmożna
poznaćzasadyiobyczajedanegonarodu”
(Martineau1962,s.53).Uważaławreszcie,
żezadaniemsocjologówjestnietylko
obserwacja,aleteżczynnyudziałwżyciu
społecznym,dlategosamaaktywniedziałała
narzeczposzerzeniaprawkobietiwyzwolenia
niewolników.
IbnChaldun
MuzułmańskiuczonyIbnChaldun(1332–1406)
urodziłsięnatereniedzisiejszejTunezji
izasłynąłjakoautorpraczzakresuhistorii,
socjologiiiekonomiipolitycznej.Napisał
wieleksiążek,spośródktórychnajbardziej
znanejestsześciotomowedziełoMukaddima
(Prolegomena),ukończonew1378roku.
Niektórzywspółcześniuczeniuważają,że
byłoonowistociewczesną,prekursorską
pracąsocjologiczną(zob.Alatas2006).
WMukaddimaIbnChaldunskrytykował
istniejącepodejściaimetodyhistoryczne,
ponieważzajmowałysięwyłącznieopisem.
Zaproponowałzastąpienieichnową
„naukąoorganizacjispołecznej”lub
„naukąospołeczeństwieikulturzeludzkiej”
(ilmal-umran),zdolnąwyjaśniaćgłębsze
znaczeniewydarzeń.
