Świat człowieka - świat kultury

Ewa Nowicka

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-15936-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

475

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Nowicka, Ewa. Świat człowieka - świat kultury. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 475 s. ISBN 978-83-01-15936-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Nowicka, E.

T1 Świat człowieka - świat kultury

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2009

SN 978-83-01-15936-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 1372, author = "Nowicka, Ewa", editor = "", title = "Świat człowieka - świat kultury", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2009", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-15936-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Nowicka, Ewa

ED -

TI - Świat człowieka - świat kultury

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2009

SN - 978-83-01-15936-8

ER -

Netografia (standard APA):

Nowicka, Ewa. Świat człowieka - świat kultury [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/swiat-czlowieka---swiat-kultury-ewa-nowicka-1372.

kultura, człowiek, antropologia społeczna

Systematyczny wykład antropologii, opisujący zagadnienia teoretyczne, metodologiczne oraz praktyczne tej prężnie rozwijającej się dyscypliny. Autorka przedstawia zakres wiedzy niezbędny do sprawnego poruszania się w świecie różnorodności kulturowe...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-15936-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

475

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Od Autorki8
Podziękowania11
CZĘŚĆ I. CZYM JEST ANTROPOLOGIA12
Rozdział 1. Przedmiot antropologii12
1. Kłopoty z określeniem zakresu zainteresowań antropologii13
1.1. Różnorodność kultur16
1.2. Obcość, odmienność, egzotyka17
2. Osobliwości przedmiotu badań antropologii19
2.1. Społeczeństwo pierwotne19
Czynniki metodologiczne19
Czynniki historyczne20
Czynniki praktyczne21
Przemiany społeczeństwo pierwotnych a badania antropologiczne23
2.2. Subiektywny sens zjawisk kulturowych25
Świadomościowy aspekt zjawisk kulturowych27
Ponadsubiektywny sens zjawisk kulturowych28
2.3. Całościowe podejście do człowieka i kultury29
2.4. Współczesne przemiany przedmiotu badań32
3. Miejsce antropologii wśród nauk o człowieku33
3.1. Poddyscypliny antropologii34
3.2. Antropologia fizyczna35
3.3. Antropologia kulturowa i jej działy35
3.4. Antropologia społeczna37
3.5. Antropologia historyczna39
Rozdział 2. Podstawowe pojęcia antropologii40
1. Kultura41
1.1. Wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury42
1.2. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury43
1.3. Definicje kultury44
1.4. Istotne cechy zjawisk kulturowych47
1.5. Płaszczyzny zjawisk kulturowych50
2. Jednostki elementarne w badaniu kultury55
2.1. Cechy kulturowe55
2.2. Temat kulturowy56
2.3. Wzór kulturowy57
2.4. Instytucja61
3. Systemowe podejście do kultury66
3.1. Relacje między elementami kultury66
3.2. Wzór kultury (geniusz kultury, konfiguracja)68
4. Pojęcia służące do badania związku osobowości i kultury73
4.1. Jednostka a kultura73
4.2. Osobowość podstawowa74
5. Pojęcia służące do badania dynamiki zjawisk kultury76
5.1. Ewolucja76
5.2. Dyfuzja78
5.3. Akulturacja81
5.4. Synkretyzm kulturowy82
Rozdział 3. Metodologiczna charakterystyka antropologii84
1. Spory wokół statusu teoretycznego antropologii85
1.1. Poziom ogólności twierdzeń86
1.2. Dwa nurty w badaniach antropologicznych86
1.3. Podejście historyczne (partykularystyczne)89
1.4. Nurt scjentystyczny95
2. Techniki badań98
2.1. Metoda terenowa98
Co to jest "metoda terenowa"?98
Pojęcie "teren"101
Badanie terenowe a teoria102
Znajomość języka badanych104
Dystans i asymilacja w obcej kulturze105
2.2. Obserwacja106
2.3. Wywiad107
Wywiad - wybór informatora107
2.4. Badanie kultury poprzez jednostki109
Autobiografia110
3. Analiza faktów112
Biografia rodzinna112
3.1. Opis i interpretacja113
3.2. Opis gęsty - interpretacja jako dystynktywna procedura antropologii114
3.3. Dialog badacza i badanego - wielogłosowość antropologii115
3.4. Metoda porównawcza115
3.5. Wyjaśnianie i rozumienie w antropologii120
Wyjaśnienia genetyczne, czyli przyczynowe121
Wyjaśnienia teleologiczne, czyli funkcjonalne121
Wyjaśnienia kontekstowe, czyli strukturalne123
Quasi-wyjaśnienia, czyli zaklasyfikowanie badanego zjawiska do szerszej kategorii124
4. Granice poznania antropologicznego - problemy wynikające z badania obcych kultur125
4.1. Dystans kulturowy126
4.2. Antropolog tubylczy129
4.3. Wspólnota natury ludzkiej130
4.4. Wspólnota kulturowej natury człowieka132
4.5. Przenoszenie kategorii kultury badacza na kulturą badań133
4.6. Dylematy psychologiczne badacza obcych kultur135
5. Problemy związane z badaniem własnej kultury137
5.1. Element subiektywny w badaniach antropologicznych138
Rozdział 4. Problemy praktyki badawczej i zastosowanie wyników badań142
1. Ideologiczne uwikłania zainteresowań antropologa143
1.1. Antropologia i tolerancja145
2. Etyczne problemy uprawiania antropologii146
1.2. Relatywizm kulturowy146
2.1. Wybór przedmiotu badań147
2.2. Relacja badacz-badany a wybór przedmiotu badań149
2.3. Przyjaźń jako narzędzie pracy antropologa - wątpliwości etyczne151
Dlaczego przyjaźń - względy metodologiczne153
2.4. Procedura badawcza156
2.5. Problemy moralne związane z zastosowaniem wyników badań158
3. Kulturowe i społeczne uwikłania antropologa159
3.1. Antropolog jako badacz i jako działacz159
3.2. Wybór hierarchii wartości w działaniu161
3.3. Kultura badacza w praktyce antropologicznej162
3.4. Antropolog a ideologie165
4. Polityczne uwikłania antropologa166
4.1. Uzależnienie instytucjonalne antropologa166
4.2. Praktyczne efekty badań antropologicznych169
4.3. Zaangażowanie antropologa171
CZĘŚĆ II. SPOŁECZEŃSTWO PIERWOTNE172
Rozdział 5. Geneza kultury172
1. Człowiek w Świecie zwierząt173
1.1. Wstępna definicja człowieka173
1.2. Systematyczna pozycja człowieka w Świecie zwierząt174
1.3. Cechy typowo ludzkie a biologiczna wspólnota rzędu naczelnych176
Cechy anatomiczne176
Cechy fizjologiczne178
Cechy behawioru180
Cechy intelektualne181
2. Rozwój cech typowo ludzkich184
2.1. Rodzina Hominidae185
2.2. Pierwsze istoty Człowiekowate - Australopithecus (Australopitek)187
2.3. Rodzaj Homo (Człowiek)191
Homo habilis191
Homo erectus193
Homo ergaster (afrykański Homo erectus)193
Homo sapiens199
3. Punkty zwrotne procesu hominizacji207
3.1. Sekwencja rozwoju cech typowo ludzkich207
3.2. Pojęcie ludzkości211
4. Człowiek jako istota biologiczna212
4.1. Pojęcie rasy213
4.2. Rasy ludzkie215
Rozdział 6. Najwcześniejsze okresy rozwoju kultury ludzkiej218
1. Kultura myśliwych górnego paleolitu219
1.1. Jedność i różnorodność w kulturze górnopaleolitycznej219
1.2. Rozprzestrzenianie się kultur górnego paleolitu oraz migracje współczesnego człowieka223
2. Rewolucja neolityczna225
2.1. Istota rewolucji neolitycznej225
2.2. Proces neolityzacji i jego mechanizmy227
2.3. Neolityzacja w Starym i Nowym Świecie232
3. Pierwsze cywilizacje238
3.1. Pojęcie cywilizacji238
3.2. Narodziny i rozwój cywilizacji239
3.3. Teorie powstania cywilizacji243
4. Typowe cechy społeczeństwa pierwotnego246
4.1. Mała liczebność, rozproszenie, izolacja247
4.2. Prostota technik i systemu gospodarczego247
4.3. Bezklasowy charakter struktury społecznej248
4.4. Typ więzi i kontroli społecznej249
4.5. Brak pisma249
4.6. Stabilność250
4.7. Społeczeństwa bez historii - ahistoryczność251
Rozdział 7. Gospodarka i sposoby adaptacji do Środowiska naturalnego252
1. Człowiek i Środowisko253
1.1. Pojęcie Środowiska przyrodniczego253
1.2. Podstawowe problemy ekologii254
1.3. Środowisko ubogie i bogate257
1.4. Środowisko a różne dziedziny kultury259
1.5. Bezpośrednie i pośrednie wpływy Środowiska na kulturę262
1.6. Dyktat Środowiska i margines swobody kulturowej263
2. Gospodarka a Środowisko265
2.1. Definicja gospodarki265
2.2. Specyfika gospodarki pierwotnej i sposoby jej badania267
2.3. Środowisko a gospodarka - aspekt technologiczny269
2.4. Typy gospodarki pierwotnej275
3. Dystrybucja dóbr281
3.1. Własność282
3.2. Dziedziczenie286
3.3. Dar, wzajemność, wymiana287
3.4. Handel288
Rozdział 8. Struktura społeczna: pokrewieństwo i powinowactwo291
1. Koncepcje struktury społecznej292
1.1. Tradycja marksizująca292
1.2. Tradycja socjologiczna293
2. Elementarne formy zróżnicowania społecznego295
2.1. Różnice związane z wiekiem295
Obrzędy przejścia296
Dzieciństwo297
Starość299
Śmierć300
2.2. Płeć jako podstawa podziałów międzyludzkich301
Problem podziału ludzkości na płcie w antropologii dawnej i współczesnej301
Płeć kulturowa: sens pojęcia302
Płeć kulturowa jako konstrukcja303
Płeć i status305
Różnice statusu kobiet i mężczyzn307
Kompetencje kulturowe: wiedza męska i kobieca309
Erotyka i seksualność310
3. Elementarne instytucje społeczne - struktury związane z pokrewieństwem312
3.1. Koncepcje form pokrewieństwa, małżeństwa i rodziny312
3.2. Macierzyństwo i ojcostwo313
3.3. Rodzina314
3.4. Definicje małżeństwa315
3.5. Pokrewieństwo i powinowactwo317
Kazirodztwo318
Egzogamia i endogamia320
"Cena za narzeczoną"324
3.6. Zawiązywanie i rozwiązywanie małżeństwa324
Obrzędy małżeńskie324
Życie seksualne325
Ojcostwo i macierzyństwo326
Matrylinearyzm i patrylinearyzm327
Rozwód327
Małżeństwo preferencyjne i nakazowe w koncepcji Claude´a Lévi-Straussa332
3.7. Stosunki wzajemnego unikania się i stosunki żartobliwe334
3.8. Przykłady organizacji małżeństwa i rodziny336
Społeczeństwo Suazi: południowo-wschodnia Afryka336
Indianie Tlingit: Północno-Zachodnie Wybrzeże Ameryki Północnej337
Społeczeństwo Najara: Indie, Wybrzeże Malabarskie337
Społeczeństwo Tiwi: Australia337
Rozdział 9. Struktura społeczna: hierarchia, organizacja polityczna, terytorium i etniczność340
1. Struktury hierarchiczne341
1.1. Pojęcia "status" i "ranga"341
1.2. Statusy przypisane i osiągane342
1.3. Specjalne pozycje społeczne345
1.4. Typ gospodarki a hierarchiczne zróżnicowanie społeczeństwa345
1.5. Struktura kastowa348
1.6. Niewolnictwo349
2. Organizacja polityczna350
2.1. Pojęcie organizacji politycznej351
2.2. Organizacja polityczna a struktura społeczna: typy struktur politycznych353
Struktury segmentarne353
Wodzostwo356
2.3. Przywództwo polityczne357
2.4. Kontrola społeczna: konformizm i konflikt360
2.5. Prawo w społeczeństwie bezpaństwowym362
2.6. Jednostka, osoba ludzka367
3. Terytorium a organizacja społeczna368
3.1. Organizacja społeczna i podziały terytorialne368
3.2. Poziomy integracji społecznej370
4. Etniczność372
4.1. Problematyka etniczności i narodu w antropologii372
Waga problematyki etniczności i narodu374
4.2. Grupa etniczna i naród375
Etniczność i nacjonalizm377
4.3. Typy grup etnicznych378
4.4. Dwie koncepcje etniczności380
Koncepcja prymordialistyczna380
Koncepcja instrumentalna381
Rozdział 10. System wyobrażeń o Świecie382
1. Specyfika myślenia pierwotnego383
1.1. Ogólnoludzka wspólnota myślenia384
1.2. Typ społeczeństwa a typ myślenia: myślenie pierwotne387
2. Podstawowe kategorie myślenia pierwotnego395
2.1. Religia395
2.2. Magia399
2.3. Czarownictwo401
2.4. Rytuał402
2.5. Sakralne role społeczne: szaman i kapłan403
Rytualna czystość i skalanie403
Rozdział 11. Współczesność i przyszłość różnorodności kulturowej408
1. Powszechność i skala zmiany kulturowej a specyfika współczesności409
2. Czy istnieją dziś społeczeństwa pierwotne?411
2.1. Przemiany życia gospodarczego411
2.2. Przemiany struktury społeczeństw pierwotnych414
3. Typy przemian kulturowych416
3.1. Przymusowa akulturacja416
3.2. Zmiany destrukcyjne417
3.3. Degradacja: życie na śmietniku cywilizacji421
3.4. Zmiany konstruktywne421
3.5. Synkretyzm i nowe ruchy religijne422
4. Globalizacja - zróżnicowanie kulturowe, zmiana społeczna i Trzeci Świat423
4.1. Homogenizacja i unifikacja kultury425
4.2. Aspekt ekonomiczny globalizacji425
4.3. Lokalne i globalne426
4.4. Odrębność kulturowa jako wartość426
5. Etniczność w procesie przemian427
5.1. Upolitycznienie i instrumentalizacja więzi etnicznej427
Polityczne pożytki z etniczności429
Folkloryzacja430
5.2. Rola etnicznej inteligencji i jej działania431
5.3. Psychologiczny aspekt więzi etnicznej437
Przemiany tożsamości437
Bibliografia439
Indeks nazwisk448
Indeks rzeczowy451
Spis ramek474
Spis tabel i wykresów475

E.Nowicka,

wiatcz

owieka–

wiatkultury,Warszawa2009

ISBN978-83-01-15936-8,©byWNPWN2006

Rozdział2.Podstawowepojęciaantropologii

Kulturajestzjawiskiemponadjednostkowym(społecznym)

Kultura

związanajestprzedewszystkimzczłowiekiemjakoistotąprowadzącąspołecz-

nytrybżycia.Wprawdziekształtujeindywidualneżycieludzi,aposzczególne

jednostkimogąwnosićdojejskarbnicypoważnywkład,aleistniejetylkodzię-

kiżyciuzbiorowości.Wramachzbiorowościjestprzekazywanawprzestrzeni

iwczasie,możeteżbyćkumulowananadrodzegromadzeniadoświadczeń

wprocesieprzekazupokoleniowego.Kulturajestsposobemorganizacjiżycia

zbiorowego,choćzarazemorganizujeżyciejednostkiwzbiorowościoraztwo-

rzyjejprofilpsychiczny.Konkretnedefinicjemogąkłaśćnaciskalbonajed-

nostkowy,albonaspołecznyaspektkultury,alejejistnieniebezistnieniazbio-

rowościludzkiejniebyłobymożliwe.Zapleczemkulturymogąbyćoczywiście

zbiorowościzarównobardzoniewielkie,jakibardzoduże.

Uczestnictwoposzczególnychjednostek,aczęściejkategoriijednostek,

wkulturzejestróżne.Mogąznać,przeżywaćistosowaćwpraktyceniektóre

zasady,regułyiwzory,aletakżemogąoichistnieniutylkomniejlubbardziej

dokładniewiedzieć.Elementamidanejkulturysąwobectegoróżnefakty,któ-

rychkonkretnejednostkinieznająwszczegółach;przedmioty,zktórychnie

korzystają,zachowania,którychnieprzejawiają;wystarczyniejasnanawet

świadomośćistnienialubmniejczybardziejregularnestosowaniesiędopew-

nychnorm,byzaliczyćjedosferykultury.Jeślichodzioregularnośćwsensie

zasięgu,mamycałkowitąjasność,żeistniejebardzoniewieletakichelementów

kultury,którebyłybyudziałemabsolutniewszystkichuczestnikówzbiorowo-

ści,nawetjeśliograniczymysiędodorosłych,psychiczniezdrowychjejczłon-

ków.Każdązbiorowość,nawetnajprostszą,cechujepewnezróżnicowaniekul-

turowe,choćbyzwiązanezistnieniempłci,kategoriiwieku,pozycjispołecz-

nych.Ponadtowkażdejzbiorowościistniejepewnezróżnicowaniewynikają-

cezodmiennościindywidualnychtemperamentów,osobowości,doświadczeń

ilosów.Innąprzyczynązróżnicowaniazachowań,postaw,przeżyćindywidu-

alnychjestto,żebodźce,naktóresąonereakcją,nigdyniesąidentyczne.Ba-

daczakulturyinteresująprzedewszystkimpewnenormy,zarównouświado-

mione,jakirealizowanenieświadomie,alestopień,typicharakterkulturo-

wychzróżnicowań,odchyleńodregularnościinormteżnależądoistotnych

dlaantropologawymiarówopisukulturludzkich.

Opiniapowyższaniejestjednakpowszechna.DlaRalphaLintona(1975b)

dozaliczeniadanegozjawiskadosferykulturyniezbędnyjestjegozwiązek

zprzynajmniejdwomaczłonkamiokreślonejzbiorowości.Takwięcpostawa,

ocena,zachowanielubprzeżyciepojedynczejosoby,jeśliróżniąsięodocen,za-

chowańlubprzeżyćwszystkichinnychczłonkówdanejzbiorowości,niepowin-

nybyćuznanezaprzejawykultury,lecztraktowanejakozjawiskajednostkowe.

Podejścietowzbudzajednakpewnewątpliwości,znamybowiemgłębokozindy-

widualizowaneprzeżycia,zachowaniaczyoceny,któresąniewątpliwieefektem

kulturowychdoświadczeńjednostkiszczególniewrażliwejemocjonalnielubin-

telektualnie.Teprzeżyciaizachowaniamogąbyćprzekazywaneinnym,choć

Brak wyników

Świat człowieka - świat kultury

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra