Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIII.MyślpodatkowaAdamaSmitha
53
ZałożenialiberalizmugospodarczegoSmithaznalazływyrazwjegodzieleBadania
nadnaturąiprzyczynamibogactwanarodów8.Wistociejesttotraktat,którywyjaśnia
zasadypowstaniaifunkcjonowaniarynku.Wyraźniezaznaczonajestteza,zgodnie
zktórąwładzastanowiącapodatki,oilechceskutecznierealizowaćdochodypodatko-
we,musiuwzględniaćwswoimdziałaniufakt,żeżyciemgospodarczymispołecznym
rządząobiektywneprawanatury.
2.Zasadypodatkoweiichznaczenie
Wdoktryniepodatkowejtrwałemiejscezdobyłyzasadypodatkowesformułowane
przezA.Smitha.Nieonecałkowiciewłasnym,intelektualnymdorobkiemautora.Nie
podważatowniczymzasługSmitha.Zasadyteoddająosiemnastowieczneuwarunko-
waniapolityczne,aletakżeuwarunkowaniagospodarczeispołeczne.Wyrażajątęsknoty
zwycięskiejburżuazjidouzyskaniagwarancjibezpieczeństwawzakresiepodejmowania
iprowadzeniadziałalnościgospodarczej9.Niekiedymożnaodnieśćwrażenie,żezasady
podatkowe,wyrastającnapodłożunieufnościdopaństwa(władzy),nwyrażajątendencję
dopodporządkowaniawładzyinteresom[...]kupcówiprzemysłowcówokresukapita-
lizmuwolnokonkurencyjnego”10.
A.Smithuważa,żeobowiązkiempaństwajestzapewnienieobronykraju,wymiarspra-
wiedliwości,administracjapubliczna,finansowaniepraczzakresuinfrastrukturygospo-
darczej(drogi,mosty,kanały).Obowiązekpaństwatotakżezapewnienieelementarnej
ochronyzdrowia.Itemupowinnysłużyćpodatki.
2.1.Zasadadogodnościopodatkowania
ZasadadogodnościopodatkowaniawujęciuSmithawyraźnieakcentujedwaistotne
elementy.Popierwsze,chodzioterminpoborupodatku,apodrugie,osposóbpoboru.
WtymzakresieswojąmyślujmujeSmithnastępująco:„Każdypodatekwinnosięściągać
wtakimczasieiwtakisposób,bypodatnikowibyłojaknajdogodniejgozapłacić”11.
8Badanianadnaturąiprzyczynamibogactwanarodówzostaływydanew1776r.nWistocieBogactwo
narodówwcałościstanowiwielkitraktatohistorii,wyjaśniający,wjakisposóbsystemdoskonałejwolności,
zwanyteżsystememnaturalnejwolności-zatakiuznawałSmithkapitalizmrynkowy-powstałiwjaki
sposóbfunkcjonuje”
.R.L.Heilbroner,Wielcyekonomiści...,s.47.WczasachSmithazgodnieuznawano,że
Bogactwonarodówtowytwórnietylkowielkiegoumysłu,lecztakżecałejepoki.
9Z.Fedorowicz,Historiapodatków...,s.B/62in.
10
Z.Fedorowicz,Historiapodatków...,s.B/63.
11
N.Gajl,Teoriepodatkowe...,s.49:nInterpretacjaSmithawzakresietaksformułowanejzasadytkwi
korzeniami,znaturyrzeczy,wliberalnymsystemieekonomicznym,przezniegogłoszonym.Manacelu
obronępodatnika,któryzgodniezcałąteoriąSmithaniepowinienbyćprzeciążonyzbytwysokimipodat-
kami”
.