Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIII.MyślpodatkowaAdamaSmitha
57
„prawonajpierwstwarzapokusę,apotemkarzetych,którzyjejulegają”.Stwarza
pokusędlatego,żepodatekjestnierozsądnieustanowiony,tzn.żejestzbytwysoki
wstosunkudomożliwościjegoponiesienia.Karapieniężnaikonfiskatamajątkumają
charakterbezproduktywny;zmniejszająkapitałyczynnewgospodarce,azatemmogą
ograniczać,anawetniweczyćniektóreźródładochodów.
Interesującajesttakżekwestiazwiązkumiędzypoziomemdochodówpodatkowych
państwaazakresemiformąkontroliskarbowych.Smithdostrzegazjawisko,które
ocenianegatywnie,amianowicienczęsteodwiedzinyinienawistnebadaniapodatni-
kówprzezpoborcówpodatkowych”
.Teodwiedzinyibadanianarażająnauszczerbek
dochodypodatkowe.PowyższątezęuzasadniaSmithnastępująco.Kontrolepoborców
podatkowychmającharakterczęsty,regularny,aichnastępstwemnietylkoudręka
iucisk,lecztakże-itojestszczególnieważne-odrywaniepodatnikaodmeritumjego
działalności(produkcja,handel).Podatnik,zamiastskupiaćuwagęienergięnadziałal-
nościprodukcyjnej,przenosinaposzukiwanieform,któremogągochronićodwielu
niepotrzebnychkłopotówzwiązanychzkontroląpoborcówpodatkowych.Formatakiej
kontrolisprawia,żeograniczanezapałiinicjatywadlaprzedsięwzięćgospodarczych.
OcenapoglądówSmithadotyczącychnierozsądnieustanawianychpodatków,karpie-
niężnychikonfiskatmajątków,odwiedzininienawistnychbadańpoborcówpodatko-
wychprowadzidowniosku,żewtlezasadytaniościpodatkuzarysowujesięwyraźny
postulatkoniecznościochronyźródełopodatkowania.Bezwątpieniawypowiadasię
Smithzapotrzebązagwarantowaniaprzezpaństwofaktycznejochronyprawnejdla
wszystkichtychprzedsięwzięć,wnastępstwiektórychpowstajązysk,zatrudnienie
ipłace16.
2.4.Zasadarównomiernościopodatkowania
JesttojednaznajbardziejdoniosłychzasadsformułowanychprzezSmitha.Znamienne
jest,żenieużywaonokreśleniaequity(sprawiedliwość),leczequality(równomierność)17.
Tymsamymwskazujenakoniecznośćrozkładaniaobowiązkówpodatkowych
zuwzględnieniemwłaściwegodlaepokinurtuetycznego.
Każdypowinienuczestniczyćwfinansowaniuwydatkówpublicznychponoszonych
przezpaństwo.Itenfaktniemożebyćprzedmiotemkontrowersji.Przedmiotemtakim
musibyćnatomiaststopieńowegouczestnictwa.Dlategopytanieoracjonalnyczyteż
dobrysposóbrozłożeniaciężarówpodatkowych,formułowaneprzezSmitha,jestfak-
tyczniepytaniemoto,wedługjakichkryteriównależymierzyćobowiązekfinansowania
ciężarówpublicznych.
16
A.Smith,Badanianadnaturą...,s.586-587.
17
A.Smith,Badanianadnaturą...,s.584.