Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
BRYTANIAPREHISTORYCZNAICELTYCKA
wiecza.WXIVw.ollamhSeanO3Cluainwprzypływiegniewuzapomniał,iżmaprawo
krytykowaniawładcytylkosłowem.Zapewnepowypiciukilkugłębszychpucharówpotrak-
towałksięciaciosempięściwzęby.Rozez
·lonywładcanatychmiastzwolniłgozzajmowanej
posady.Poetabłagałrioprzebaczeniewsłowachniebudzącychwątpliwości,coobułączyło
wcześniej:
Oty,ojasnychwłosach,niepozwól,byśmypozostawalipozanaszymłożem,niepozwól,byśmynie
piliztegosamegopucharu.Jestemtwoimkochankiem,jestemtowarzyszemtwojejsypialniitoja
jestemtym,ktotrwaprzytwoichjasnychramionach
13
.
Prawemollamhabyłopisaniepanegirykówisatyr,poświadczającychlubnie,prawi-
dłowośćsprawowanejwładzy.Gdywładcaspełniałoczekiwaniaswojegoludu,podczaspu-
blicznieodbywanychceremoniireligijnychollamhwygłaszałpotwierdzającytopanegiryk.
Gdyjednakwładcawypełniałsweobowiązkinieudolnie,gdynieumiałskuteczniezapobiegać
wojnomlubjeprzegrywał,gdybogowiewyrażaliswójgniew,doświadczającjegoludnieuro-
dzajem,głodemlubpowodziami,zadaniemollamhabyłoprzywołaniewładcydoporządku,
anawetdoprowadzeniedojegobanicji.Niezwykłatosytuacja,wktórejsiłasłowapoetyckie-
gopotrafiładoprowadzićdowyklęciawładcydanegoludu.Tęsiłęodnajdujemy
wnajstarszymzabytkuliteraturyceltyckiej,jakimjestKsięgapodbojuIrlandii,gdziebardAm-
hairghintakoddajemocswegopoetyckiegooddziaływania,przyrównującgodozjawisk
przyrody:
Jestemujściemrzekidomorza,
jestemfaląoceanu,
jestemgrzmotemmorskichfal,
isilnymbawołem-
jestemsokołemnaskale,kropląrosynasłońcu,
idrzewempiękności
ikrzykiemodwagi-
jestemłososiemwwodzie
ijeziorempośródrównin-
jestemsiłąsztukisłowa
14
.
Pozbawieniepanującegowładzynienastępowało,oczywiście,zbylepowodu.Ol-
lamhdysponowałbogatąpaletąstopniowanychśrodkówsatyrycznych,któredzieliłysięna
3rodzaje.Najprostszabyłasatyrazwanaaisneis-prosteprzywołanieosobykrytykowanejdo
porządku.Mogłacelowaćwkażdego,bezwzględunajegomiejscenadrabiniespołecznej.
Bardowiestosowalijączęstodowcaleosobistychcelówipotrafiliniąpotraktowaćnp.go-
spodarza,którynieugościłichzgodniezichoczekiwaniami.Tenrodzajsatyryniemiałprak-
tycznieżadnychkonsekwencji,pozaośmieszeniemczyskrytykowaniemdanejosoby.
Silniejszawoddziaływaniubyłaail(dosł.ostraprzymówka),którastanowiłarodzajostrzeże-
nia,żewprzyszłościmogąbyćzastosowanedotkliwsześrodkiodgołosłownejkrytyki.Wresz-
cie,najbardziejbrzemiennawskutki,satyraaircetalairedzieliłasięna10stopni.Pierwszych
siedemmiałocharakterstopnioworosnący,jeślichodzioostrośćkrytyki.Nazwiskokrytyko-
wanegoczywyśmiewanegopojawiałosiędopieroprzy8stopniu(lanaer-dosł.pełnasatyra).
Natomiast10stopień(glamdicend)oznaczałwyklęciekrytykowanejosobyiwwypadku
władcypozbawieniegodotychczasowychprerogatyw.
