Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OdPretanikedoWyspBrytyjskich
45
OdPretanikedoWyspBrytyjskich
PierwszymznanymzimieniaGrekiem,którydotarłdokopalnicynywKornwalii,był
PyteaszzMassalii(dziśMarsylia),wówczaskoloniigreckiej.Nieznamydatyjegopodróży,
alemusiałanastąpićwprzybliżeniumiędzy366a250r.p.n.e.Niewiemyrównież,wjakim
celutampłynął.Wśródwieluprzypuszczeńznajdujesięhipoteza,żemógłbyćwysłannikiem
AleksandraWielkiego,mającymzbadaćnowekierunkiekspansjidlategowładcy,wczasie
gdytennieprzewidywał,iżumrzezaledwiewwieku33lat.Wedługinnychbadaczy,Pyteasz
mógłbyćnawetagentemwsłużbiekartagińskiejidlategotakłatwoudałomusięprzebyć
pilniestrzeżonąCieśninęGibraltarską.PoodbyciuswejpodróżyPyteasznapisałprawdopo-
dobnieaż3raporty,znanepodłącznymtytułemPeritouokeanoulubwkrótszejformiePeri
okeanou(Ooceanie).Raportyteniezachowałysięiznamyjetylkozkilkudziesięciuurywków,
przytaczanychprzezinnychautorówstarożytnych,zwłaszczazaśtych,którzyjakEratoste-
nesnieuwierzyliPyteaszowi,żedotarłdoskrajuówczesnegoświata.Cytowalinaszczęście
dośćobficieDnieprawdziwen,ichzdaniem,obserwacje,byjepoprostuwyśmiać.Dziękitemu
możemywjakimśstopniuodtworzyćtreśćPeriokeanou.Aż29spośród60zachowanych
fragmentówdotyczyBrytanii.
UPyteaszapojawiasięporazpierwszynazwageograficzna,którazapoczątkowuje
współczesnenazewnictwogeograficznezwiązanezBrytanią-Pretanike.Pretanikeprzeciw-
stawiaPyteaszzajmowanejprzezCeltówczęścikontynentueuropejskiego,którąokreślajako
Keltike.Niewiemy,jakbrzmiałaoryginalnanazwaceltycka,zktórązetknąłsięPyteasz.Jed-
nakżepodziśdzieńWalijczycyokreślająBrytaniępodobnie,Prydein,iuderzawniejpo-
dobieństwogrupygłosekDprn.Wkrótcepotym,jakzasprawąPyteaszanazwaPretanike
weszładotekstówgreckich,znajdujemytamjejpochodne,np.Ne
ˆsoiPretanikailubNe
ˆsoi
Pretanides,czyliWyspyBrytyjskie.Dziękizachodzącymwjęzykugreckimzmianomfonetycz-
nymiudz
·więcznieniuDpnwDbnpowstałanowaformaNe
ˆsoiBretanides,pojedynczazaś,
największawyspategoarchipelaguzyskałamianone
ˆsosBretaneia.Abyjąlepiejodróżnić
odmniejszejIrlandii,Grecydodaliodpowiedniprzymiotnik-BretaneiaMegala,czyliWielka
Brytania.NazwyuformowanewGrecjiszybkoprzeniknęłydoRzymu,gdzieBretaneiaMegala
zaczęłabyćtłumaczonajakoBritanniaMagnalubBritanniaMaxima.Pojęciateutrwaliłysię
wtradycjirzymskiej,zwłaszczagdyJuliuszCezarpodjął2nieudanepróbypodbojuBrytanii,
opisującwyspęiprzytaczającnazwęBritanniawielokrotniewswychwspominanychjużpa-
miętnikach.
WjednymzcytatówzPyteasza,przytoczonymprzezPliniuszaStarszego,znajdujemy
innąnazwędotyczącąregionuWyspBrytyjskich,gdywspominaon,iżnajwiększatuwyspa
DnazywałasięwcześniejAlbionemn,byodróżnićjąodinnych,ponieważówczesnanazwaPre-
tanike,którąPliniusztłumaczyjużnałacinęwformieBritannia,Dokreślaławszystkiewyspyn
10
.
6
DeHispaniaantiqua,wybóriprzekł.H.Gesztoft,Warszawa1990,s.49;tekstoryginalny:AvieniOraMaritima,
ed.A.Schulten,Barcelona-Berlin1922,s.56.
7
Herodot,Dzieje,tłum.S.Hammer,Warszawa1959,s.252.
8
DeHispaniaantiqua,s.56.
9
GeographiGraeciMinores,ed.C.Müllerus,t.II,Paris1861,s.183.
10
Plinius,Historianaturalis,IV
,102,cyt.za:PytheasvomMarseille,UeberdesWeltmer,DieFragmenteübersetzt
underla
¤ntertvonD.Stiechtenoth,Weimar1959,s.49.
