Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
BRYTANIAPREHISTORYCZNAICELTYCKA
stwowej.Istniałowielepaństewekceltyckich,nigdyjednakzajmowaneprzeznichterytorium
niestanowiłojednolitejstrukturypolitycznej,podobnejdostarożytnegoRzymu,Persjiczy
Asyrii,choćbyłopodobnego,amożenawetwiększegozasięgu.Podstawęfunkcjonowania
tegoniezwykłegoimperiumkulturowegostanowiłokilkaczynników:język,religia,wtymin-
stytucjadruidyzmu,wreszcieliteraturainadzwyczajna,politycznarolabardów.Nieprze-
sądzajączatemprzyszłychwynikówtrwającejobecniewnajlepszedyskusjibrytyjskich
celtologów,przypomnijmy,żeludyuznawanezaceltyckieposługiwałysięinadalsięposłu-
gująjęzykamitejsamejrodziny,żedalekoidącepodobieństwawykazująichwierzenia,lite-
ratura,wyrobyichsztukiirzemiosła.Przyjrzyjmysiętemudokładniej.
Językiceltyckie
Wczasachnieosiągalnychdlabadańfilologicznychzpowodubrakuzabytkówpisa-
nychistniałzapewnejęzykwspólnywszystkimCeltom.Języktenwokresiepóz
·niejszym,
uchwytnymjużdlanauki,uległpodziałowina2główneodłamy,tzw.językigrupyDPn
igrupyDQn.Toniezwykłeichoznaczenie(ostatniokwestionowane)jestumowneiwywodzi
sięzodmiennegotraktowaniawobugrupachjęzykowychniegdyśtegosamegoindoeuropej-
skiegodz
·więku:wjednejprzybrałonbrzmieniespółgłoskiDpnlubjejudz
·więcznionegood-
powiednikaDbn,podczasgdywdrugiejwtymsamymmiejscuwyrazówotymsamym
znaczeniuwystępujewariantspółgłoskiumownieokreślanejjakoDqn,afunkcjonującej
wtychżejęzykachjakopodobnefonetycznieDkn,DchnlubDcn.Podziałtennajlepiejmożna
wyjaśnićzapomocąceltyckiegorzeczownikaDsynn,którywjęzykachgrupyDQnmaformę
Dmacn,wymawianąDmakn,jaknp.wokreśleniuAngusMacDonald,czyliAngussynDo-
nalda,podczasgdywgrupieDPn,np.wjęzykustarowalijskim,tensamwyrazbrzmiałDmapn,
apoprzemianachjęzykowychokresuśredniowieczauległskróceniudoDapn,jaknp.
wnazwiskusławnegopoetyDafyddapGwilym.Jeszczepóz
·niejDapnzostałozredukowane
dosamegotylkoDpn,stawianegotużprzednazwiskiem,jakwypadkup3Richard,wczasach
najnowszychzaśpoprostuPrichard,cooznaczatylecoDsynRyszardan.
JęzykigrupyDQntworządziśgrupęokreślanąmianemgaelickiej(ang.gaelic)lub
goidelskiej(goidelic).Sątoprzedewszystkim:językirlandzko-gaelicki,znanywspółcześnie
jakoghailge,szkocko-gaelicki-gaidhlig,któryswójpoczątekzawdzięczaSzkotom,czylidaw-
nymemigrantomzIrlandiidopółnocnejBrytanii,orazjęzykwyspyMan,znanyjakomanx.
Oilepierwszedwawciążistnieją,choćodkilkusetlatznajdująsięwodwrocie,ulegającpresji
angielskiego,otylemanxniewytrzymałtejkonkurencji-ostatniznającygoodurodzenia
mieszkańcywyspyzmarlikilkadziesiątlattemu.Źródłaróżniąsięcodotego,ktojakoostatni
posługiwałsięmanx.WedługjednychbyłtoNedMaddrell(zm.1974),wedługinnychJuan
yGeill(JohnGell;zm.1983).Niezależnieodtego,któraztychinformacjijestprawdziwa,
jednojestpewne-językiemtymposługujesiędziśtylkoniewielkagrupabadającychgofilo-
logów,którzynauczylisięgozzachowanychpodręcznikówinagrań.
Mniejszczęściamiałjęzykkornwalijskikernuak(kernewek,ang.Cornish),zaliczany
dogrupyDPn.Jegoużytkownicywymarlipodkon.XVIIIw.,choćdziśposługujesięnim
gruparegionalnychentuzjastówifolklorystów,którzyopanowaligozzachowanychtekstów,
nieznającjednakjegorzeczywistejfonetyki.Zarównokernuak,jakipozostałejęzykigrupy
