Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
BRITANNIAANTIQUA
trwałapróbyczasu.Inne,znajdującesięnaterytorium,któreniebawemzajmąpogańscyAn-
glosasi,uległazniszczeniulubrozebraniu.Najstarszymzabytkiemtegotypusąfundamenty
małegokościółkawCallevaAtrebatum(dziśSilchester),odnalezioneprzezarcheologówna
pocz.XXw.
ChrześcijaństwobrytońskiewydałoteżdwóchpierwszychpisarzyłacińskichBrytanii.
PierwszymznichbyłFastidiusz,moralistareligijnyiautortraktatuOżyciuchrześcijańskim
(ok.430-440),wktórympouczał,zwłaszczakobietyzwyższychsfer,jakprowadzićbogoboj-
neżycie.DrugizautorówtoPelagiusz,twórcaznanejherezji,zwanejodjegonazwiskape-
lagianizmem.Pelagiuszbyłbrytońskimmnichem,któryostatecznieosiedliłsięok.400r.
wRzymie,gdzietoczyłznanedysputyześw.Augustynemnatematwolnejwoli.Heretyckość
poglądówPelagiuszapolegałanatym,żesprzeciwiałsięistnieniugrzechupierworodnego.
Uważałteż,iżkażdyczłowiekdysponujewolnąwoląijestzdolnydoosiąganiadobrabez
pomocyBoga,choćkuBogupowiniendążyć.TowodpowiedzinapoglądyPelagiuszaśw.
Augustynsformułowałswepojęciełaskiuświęcającej.
PierwszyzarzuciłPelagiuszowiherezjęOrozjusz,występującwimieniuKościoła
afrykańskiegow415r.PoglądyPelagiuszanieodrazuzostałyjednoznaczniepotępione.Mu-
siałsięznichtłumaczyćprzedpapieżemInnocentymI,którysięzniminiezgadzał,ale
jednakPelagiuszaniewyklął.KolejnypapieżZozymw417r.zrazuoczyściłPelagiusza
zzarzutów,alewkońcupodłuższychdysputachwykląłw418.Poglądyheretykazyskały
tymczasemwBrytaniitakąpopularność,żezagroziływpewnymmomencierozwojowi
chrześcijaństwawjegooficjalnej,teologicznejinterpretacji.Abyzwalczaćpelagianizm,przy-
bywałtudwukrotnie,w429i447r.,biskupAutissiodurum(dziśAuxerre),póz
·niejszyśw.
Germanus,wmłodościoficerrzymski.Podczaspierwszegopobytuuczestniczyłwpoświę-
conympelagianizmowisynodziebiskupówgalijskichwVerulamium.Współpracowałznim
wwykorzenianiupelagianizmuLupus,biskupAugustobonaTricassium(dziśTroyes).
JakąkolwiekopinięwyrobimysobieoFastidiuszuczyPelagiuszu,dodziśuważanym
zaheretykawKościelekatolickim,jednojestpewne-poprawieczterechstuleciachpanowa-
niawBrytaniikulturyijęzykałacińskiego,porazpierwszypojawilisiętamintelektualiści
zdolniwyrażaćnapiśmiewyższeidee.Niewiemyjednak,dlaczegotakdługoniebyłotu
żadnegotalentupoetyckiegoczykronikarskiego.Wiemy,żeistniałteatrwVerulamium,ale
niesłyszeliśmy,bywystawianotamjakąkolwieksztukęrodzimego,brytońskiegoautora.
Wwillachmozaikiprzedstawiałyscenyzliteraturyantycznej,alenigdyzpoematównapisa-
nychwBrytanii.Prawdopodobnieznajomośćłacinybyłazbytsłaba,bytworzyćwniejro-
dzime,brytońskiedzieła.Posługiwalisięniąnamiestnicyioficerowieorazmianowaniprzez
Rzymadministratorzy.Wśródniższychoficerówiprostychżołnierzyprzeważałjednak
żywiołnajemniczy,główniezprowincjirzymskich,np.zHiszpanii,dlaktóregołacinastano-
wiładrugijęzyk,ajejpoprawnośćzpewnościąpozostawiaławieledożyczeniaisprowadzała
sięprawdopodobniedorozumieniaczywydawaniakomendwojskowych.Szansanawyłonie-
niesięwybitniejszejosobowościpisarzazmałejliczbydobrzeznającychłacinębyłaoczywiś-
cienikła.Wkońcujednaktonastąpiło.AFastidiuszczyPelagiuszbynajmniejnieokazalisię
ostatnimiBrytonamiposługującymisięsprawniejęzykiemHoracegoiśw.Augustyna.
