Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Schyłekstaregoświata:
„Labelleepoque”1871–1914
55
Miałotobyćwięcgospodarczekondominiumzjednoczesnympolitycznympry-
matemFrancji.
NiemcydążyłyrównieżdounormowaniastosunkówzWielkąBrytanią.Wkwiet-
niu1909r.doLondynuwyprawionomisjęStumma.Nieprzyniosłaonacoprawda
formalnychrezultatów,alenapięciemiędzyobiemastolicamizelżało.Rokowania
zWielkąBrytaniąwkwestiiflotysabotowałjednaknieustępliwyadm.Alfredvon
Tirpitz.OcieplałasięrównieżatmosferamiędzyPetersburgiemaBerlinem.Mini-
stersprawzagranicznychAleksanderP
.Izwolski,wciążżywiącniechęćdoAustro-
-Węgier,sugerowałwręczchęćzawarciatraktatuprzyjaźnizRzeszą.Pojednawczy
kurskontynuowałjegonastępcaSiergiejD.Sazonow.Podczaszjazdumonarchów
wPoczdamiewlistopadzie1910r.zgodzonosięcodokoniecznościporozumienia
sięwsprawiePersji.Ukoronowaniemtegokursubyłopodpisanie10sierpnia
1911r.dwustronnegoukładuokreślającegowzajemneustępstwawsprawiePersji,
atakżebudowykoleiberlińsko-bagdadzkiej.
Tęprzyjaznąatmosferęzakłóciłakolejnafazakryzysumarokańskiego.Wspo-
mnianybilateralnyukładz1909r.okazałsięwpraktycetrudnydorealizacji.Ko-
egzystencjagospodarczawywoływałaustawicznespory,aBerlinwciążwpraktyce
niepogodziłsięzpróbamizawładnięciaMarokiemprzezParyż.Tymczasemwmar-
cu1911r.doszłodorewoltyskierowanejprzeciwsułtanowiMulajHafidowi.Już
11majaFrancuziwyprawilidoMarokazbrojnąekspedycjęwceluochronyżycia
imieniaprzebywającychtamEuropejczyków.Tymsamym,formalnierzeczujmu-
jąc,Francjajednoznacznieprzekroczyłauprawnieniaprzyznanejejnakonferencji
wAlgeciras.WBerlinieskonstatowano,żeniemasensuprzedłużaniedotychcza-
sowejsytuacjiwMaroku.GodzonosięnaoddaniepełniprawwtymkrajuParyżo-
wizastosownerekompensatyterytorialne.Abydobitniejzaakcentowaćniemieckie
aspiracje,1lipca1911r.doAgadiruprzybyłakanonierkaDPanther”,formalnie
wceluochranianiaprzebywającychtamNiemców.
PrzedpodjęciemdecyzjiParyżspoglądałnaLondyn,któryzająłwtejsytuacji
koncyliacyjnąpostawę.Odpowiedziałnegatywnienafrancuskąsugestięwysłania
wrejonkonfliktujednostkiRoyalNavy.Jedynymwyjściembyłyukłady.Fran-
cuskaopiniapublicznapodzieliłasię,aleostatecznieprzeważyłozdaniepremiera
JosephaCaillaux.Negocjacjerozpoczęłysię9lipca.Niemcypostawilijednaktak
twardewarunki,żezwróciliprzeciwkosobiewszystkichuczestnikówrozmów.
Już21lipcaówczesnybrytyjskikanclerzskarbuDavidLloydGeorge,zreguły
nastawionyugodowoiproniemiecki,odrzuciłmożliwośćratowaniapokojuza
wszelkącenę.Ponadtokrokiprzedsięwziętewsierpniuiwrześniuprzezczynniki
francuskiewpłynęłynegatywnienaniemieckirynekfinansowy.SytuacjęNiemiec
pogarszałoichosamotnienie.MonarchiaAustro-Węgierskaniewsparłatymrazem
swojegosojusznika,aRosjamiałaRzeszyzazłejejwstrzemięźliwąpostawępodczas
niedawnegokryzysuaneksyjnego.
Ostatecznieugodęlikwidującąkolejnykryzyspodpisano4listopada1911r.
ZgodniezniąFrancjazyskałapełnąswobodęwsprawieustanowienia–wdo-
godnymdlaniejmomencie–protektoratunadMarokiem,Niemcyzaśochronę
własnychinteresówgospodarczych.WrewanżuParyżprzekazywałBerlinowico
