Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
BRYTANIAPREHISTORYCZNAICELTYCKA
Morzeodgrywałojednaknietylkorolęobronną.Doczasówcywilizacjipary
ielektryczności,awkonsekwencjiszybkiejkomunikacji,zasprawątejprzeszkodywydarzenia
intelektualne,religijneczyekonomicznedocierałytuzpewnymopóz
·nieniem,wpływającna
konserwatyzmzachodzącychnawyspieprocesówkulturowych.Oddzielenieodkontynentu
europejskiegodawałozarazemwiększąsamodzielność,awwieluwypadkachniezależneod
Europyprzyspieszeniacywilizacyjne.Brytaniabyłazatemprzezwieki,iwdużymstopniujest
nadal,dośćniezwykłąkombinacjącechzachowawczychizjawiskwyprzedzającychpodobne
procesywpozostałychkrajachkontynentueuropejskiegoczynawetświata.
ChoćwyspiarskośćBrytaniistanowiniewątpliwienajbardziejrzucającysięwoczy
czynnikokreślającyjejhistorięikulturę,niemniejszeznaczeniemiałoukształtowanietopo-
graficzne.Odstronypółnocnejizachodniejliniębrzegowąwyspytworzątrudnodostępne
urwiska,posforsowaniuktórychpotencjalnynajez
·dz
·canapotykałniezbytodległeodwy-
brzeżałańcuchygórskie,trudnedoprzebyciaiułatwiająceobronętubylcom.Takieukształ-
towanieterenurzadkokusiłonajez
·dz
·ców,choćzdarzałysięwyjątki,jakmigracjeSzkotów
zpobliskiejIrlandiiczypenetracjewikingów.Natomiastodstronypołudniowo-wschodniej
dominująnizinyipozamorzem,rzekamiczybagnaminiemapoważniejszychprzeszkód
naturalnych.Wdodatkutełatwiejszedoopanowanianizinyznajdująsięodstronykontynen-
tueuropejskiego.Dlategoteżkolejninajez
·dz
·cyprawiezawszerozpoczynaliswojepodbojeod
terenówpóz
·niejszychhrabstwKent,EssexiSussex.Tukulturanowychprzybyszówwyciskała
najsilniejswepiętno,spychającjednocześnienazachódpoprzednią,wskutekczegomamydo
czynieniazpasmowymukłademposzczególnychkulturbrytyjskich-imdalejnazachód,tym
silniejzaznaczająsiękulturydawne,podczasgdyodstronypołudniowo-wschodniejdomi-
nującechyludówprzybyłychnajpóz
·niej.Najwyrazistsząliniątychpodziałówjesttzw.kra-
wędz
·celtycka,rozgraniczającakulturyrodzimychBrytonów,spychanychstopniowona
zachódprzeznajez
·dz
·cówanglosaskich,wikińskichianglonormańskich.Ciostatni,niszcząc
niezawisłośćspołecznościtubylczych,przenikalioczywiścieinastronęceltycką,czegonaj-
dobitniejszymdowodemsąpotężnezamkianglonormańskienp.wWalii.Ostateczniejednak
niezdołalizdominowaćceltyckiegocharakterutychterenów,atymbardziejgowykorzenić.
Ponadtowschodnio-południowewybrzeżaBrytanii,szczególniezaśznajdującesiętumiasta
portowe,będąceprzezwiekiprzyczółkamikolejnychpodbojów,zktórychkażdyzostawiał
tamjakieśpiętno,byłynajsilniejzróżnicowanecywilizacyjnieidopókiniewyrównały
tychróżnicnowoczesnemedia,stanowiłyz
·ródłokulturyocharakterzewręczkosmopolitycz-
nym.Miałynatowpływnietylkoprzynoszoneprzeznajez
·dz
·cównowerytykulturowe,ale
przedewszystkimhandel.TodziękiniemuBrytaniautrzymywałakontaktyzeświatemnie-
przerwanieodczasów,gdydopłynęłatuczywyruszyłastądwstronękontynentupierwsza
łódz
·kupiecka.
PrzezcałewiekipołożenieBrytaniipowodowało,żeznajdowałasięnaobrzeżuEuro-
py,nietracączniąkontaktu,aleteżnieodgrywającwjejdziejachwiodącejroli.Sytuacja
zmieniłasię,itoradykalnie,zchwiląnadejściaepokiwielkichodkryćgeograficznych.Usy-
tuowaniedotądperyferyjnestałosięoknemnaświat,szansąniespotykanejwcześniejekspan-
sjikolonialnejizaznaczeniawświecieswejkulturowejobecności:DAżpokoniecśrednio-
wieczacywilizacjazachodniarozwijałasięwświeciepojmowanymjakopłaski,któregocen-
trumprzylegałodoMorzaŚródziemnego,anakrawędziktóregoznajdowałysięWyspyBry-
tyjskie.Taksąoneprzedstawianenawszystkichówczesnychmapach.Mniejwięcejodszes-
