Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5.6
Biotransformacjatrucizn
Substancjeobceulegająworganizmieróżnorodnymprzemianomche-
micznym,czylibiotransformacji.Przemianyksenobiotykówworgani-
zmiemożnapodzielićnareakcjepierwszejfazy,czylifunkcjonalizacji,tj.:
utleniania,redukcjiihydrolizy,orazreakcjedrugiejfazy,czylisprzęgania
(biosyntezy).Reakcjepierwszejfazymodyfikująstrukturęchemicznąsub-
stancjiprzezwytworzeniegrupfunkcyjnych,któresąniezbędnedoprocesu
sprzęgania.Metabolitypowstającepodczasreakcjidrugiejfazysąnaogół
bardziejpolarneniżsubstancjemacierzyste,atymsamymłatwiejwydalają
sięzorganizmu.
Niekiedyjednakproduktydrugiejfazyulegająaktywacjimetabolicznej
np.dowolnychrodników(karboniowego,nitreniowego,episulfoniowego).
Przemianytezaliczanesądoreakcjitrzeciejfazybiotransformacji.Zazwy-
czajkażdasubstancjaulegaworganizmieróżnymprzemianom,wwyniku
którychtworzysiękilka,anawetkilkanaściemetabolitów
Tylkoniewielkaliczbasubstancjiorganicznychnieulegabiotransformacji.
Należądonichzwiązkisilniepolarne(kwasftalowy,kwasszczawiowy,kwasysul-
fonowe,czwartorzędowezasadyamoniowe)lubbardzolotne(eteretylowy,cyklo-
propan,krótkołańcuchowealkany),któreszybkowydalająsięprzeznerkilubpłu-
ca.Nieulegajątakżeprzemianomsubstancjesilnielipofilne(niektórepolichloro-
wanebifenyle),którewstanieniezmienionymkumulująsięwtkancetłuszczowej.
Biotransformacjaksenobiotykówzachodziprzyudzialeenzymówzlokalizo-
wanychwwątrobie,nerkach,płucach,jeliciecienkim,łożysku,jądrach,jajnikach,
skórze,siatkówceoka,osoczukrwi.
Największąrolęwbiotransformacjiksenobiotykówodgrywająenzymyzlo-
kalizowanewsiateczceśródplazmatycznejgładkiej.Siateczkaśródplazmatyczna
stanowirozległąsiećtubuli,kanalikówiblaszekwystępującychwcałejcytopla-
zmiekomórki.Wskładsiateczkiśródplazmatycznejwchodząbiałka(stanowiące
60–70%masybłon)ifosfolipidy(30–40%masybłon).Nawetbardzołagodnewi-
rowanieprowadzidozniszczeniastrukturysiateczkizutworzeniemzamkniętych
pęcherzykówzwanychmikrosomami.Podczaswirowaniaróżnicowegoprzy
105000gotrzymujesięfrakcjęmikrosomalnąbiałek.
Enzymymikrosomalnebiorąudziałwreakcjachutleniania,redukcji,hydroli-
zyisprzęgania.Utlenianiezachodziprzyudzialetlenucząsteczkowegoorazdono-
ruwodoruwpostaciNADPHlubNADH.Reakcjeredukcjiwymagająjedynie
czynnikaredukcyjnego.Enzymykatalizująceutlenianieksenobiotykówsązalicza-
nedomonooksygenaz(dawniej:oksydazyofunkcjimieszanej).Wwynikuprze-
biegureakcjijedenzatomówcząsteczkitlenuzostajewprowadzonydosubstratu,
drugizaś–kosztemdonorawodoru–redukujesię,tworząccząsteczkęwody.
Reakcjękatalizowanąprzezmonooksygenazyprzedstawiarównanie:
RH+O
2+NADPH+H+→ROH+H
2O+NADP
96
