Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Funkcjaimechanizm
5
krwiwjednymrozdziale,aonerkachikontroliobjętości
płynówustrojowychwnastępnym.Jednakwżywymciele
układkrążeniaimoczowykomunikująsięzesobątak,że
zmianawobrębiejednegoznichnajprawdopodobniej
wywołareakcjęwdrugim.Naprzykładobjętośćpłynów
ustrojowychwpływanaciśnieniekrwi,azmianywtymże
ciśnieniuwywierająwpływnafunkcjęnerek,ponieważto
oneregulująobjętośćtychpłynów.Wtejksiążceznajdziesz
kilkarozdziałówpoświęconychtematyceintegracjifunkcji.
Rozwijanieumiejętnościpozwalającychzrozumieć,
jakróżneukładywspółpracujązesobą,jesttaksamo
ważnejakzapamiętywaniefaktów.Jednymzesposo-
bów,wjakifizjolodzyugruntowująswojąwiedzę,jest
tworzenieobrazowychschematówprocesówfizjolo-
gicznych,zwanychmapami.TekstDZwróćuwagęna…
Mapowanie”zamieszczonywtymrozdziale(ryc.1.3)
pomożecinauczyćsię,jaktworzyćmapy.Pierwszytyp
mapy,pokazanynaRYCINIE1I3a,toschematobrazujący
budowęifunkcję.Drugityp,pokazanynarycinie1.3b,
przedstawiaprocesyfizjologicznenastępująceposobie
wczasie.Takiemapyzwanesąschematamiblokowymi
albomapamiprocesów.Pytaniaznajdującesięnakońcu
każdegorozdziałuksiążkizawierająlistęwybranych
pojęć,którychmożeszużyćdoćwiczeńwtworzeniumap.
FUNKCJAIMECHANIzM
Fizjologiędefiniujemyjakoprawidłowefunkcjonowanie
ciała,alefizjolodzysąostrożniwrozróżnianiufunkcji
imechanizmu.Funkcjafizjologicznegoukładuczypro-
cesuwiążesięzpytaniemDdlaczego?”.Dlaczegookre-
ślonaodpowiedźpomagazwierzęciuprzeżyćwdanej
sytuacji?Innymisłowy–jakiejestadaptacyjneznaczenie
tejreakcjidlategozwierzęcia.
Ludzienaprzykładsądużymi,ruchliwymistwo-
rzeniamilądowymi,anaszeciałautrzymująwzględnie
stałązawartośćwodyworganizmie,mimożeżyjemy
wsuchymibardzozmiennymśrodowiskuzewnętrznym.
Odwodnieniejestdlanasnieustającymzagrożeniem.
Jakiezmianyiprocesyzaszływnaszejanatomiiifizjolo-
gii,abyumożliwićnamprzeżyciewtychniesprzyjających
warunkach?Jednymznichjestprodukcjawysokozagęsz-
czonegomoczuprzeznerki,copozwalaciałuoszczędzać
wodę.Tostwierdzeniemówinam,dlaczegoprodukujemy
zagęszczonymocz,aleniemówinicotym,jaknerki
wykonujątozadanie.
Myślenieoprocesiefizjologicznymwkontekście
jegoznaczeniaadaptacyjnegototeleologicznepodejście
donauki[teleologia,odgr.télos–celilogos–badanie:
filozoficznypoglądkoncentrującysięnaprzypisaniu
danemuzjawiskucelowości–przyp.tłum.].Naprzykład
teleologicznaodpowiedźnapytanie:DDlaczegoczerwone
krwinkitransportujątlen?”brzmi:DPonieważkomórki
potrzebujątlenu,akrwinkiczerwoneimgodostarczają”.
Taodpowiedźwyjaśnia,dlaczegoerytrocytytransportują
tlen(jakajestichfunkcja),aleniemówinicotym,jak
tegodokonują.
Wprzeciwieństwiedowyżejwymienionegopodejścia
większośćfizjologówbadafizjologicznemechanizmy–
czyliodpowiadanapytanieDjak”.Jesttomechanistyczne
podejściedofizjologii,którekoncentrujesięnaproce-
sie.Mechanistycznaodpowiedźnapytanie:DJakkrwinki
czerwonetransportujątlen?”brzmi:DTlenwiążesię
zcząsteczkamihemoglobinywkrwinkachczerwonych”.
Tabardzokonkretnaodpowiedźwyjaśniadokładnie,jak
odbywasiętransporttlenu,aleniemówinicoznaczeniu
tegoprocesudlazwierząt.
Studenciczęstomylątedwapodejścia,myśląc
ofizjologii.Badaniapokazały,żenawetstudencimedy-
cynymająskłonnośćdoodpowiedziteleologicznych,gdy
bardziejwłaściwebyłobywyjaśnieniemechanistyczne1.
Częstodziejesiętak,ponieważwykładowcypytają,dla-
czegozachodzizjawiskofizjologiczne,podczasgdytak
naprawdęchcąwiedzieć,jakonozachodzi.Pamiętanie
owspomnianychdwóchpodejściachpomożeuniknąć
zamieszania.
Choćfunkcjaimechanizmwydająsiędwiemastro-
namijednegomedalu,możliwejestbadaniemechanizmów,
szczególnienapoziomiekomórkowymisubkomórko-
wym,bezzrozumieniaichfunkcjiwżywymorganizmie.
Wmiarępostępuwiedzybiologicznejnaukowcynieraz
stająsiętakzaangażowaniwbadanieskomplikowanych
procesów,żenieudajeimsięspojrzećzdystansunazna-
czenietychprocesówdlakomórek,narządówczycałego
ciała.Iodwrotnie,możnaniepoprawnieposłużyćsię
myśleniemteleologicznym,mówiąc:DAha,wtejsytuacji
ciałomusizrobićto”.Tomożebyćdobrymrozwiązaniem,
alejeślimechanizmzrobieniategonieistnieje,nieprawi-
dłowośćniemożezostaćskorygowana.
Zastosowaniekoncepcjizintegrowanychfunkcji
imechanizmówjestpodstawowązasadąbadańtransla-
cyjnych,podejściaopisywanegoczasemjakoDodteorii
dopraktyki”.Badaniatranslacyjneposługująsięspo-
strzeżeniamiiwynikamiuzyskanymizpodstawowych
badańbiomedycznych,któresąnastępnierozwijane
wstrategieleczeniaizapobieganialudzkimchorobom.
Naprzykładbadaczeodkryli,żesubstancjawytwarzana
przeztrzustkęszczurów,zwanaamyliną,zmniejszaunich
spożyciepokarmów.Tospostrzeżeniedoprowadziło
wprostdobadańtranslacyjnych,wktórychwstrzy-
kiwanosyntetycznąpostaćamylinyochotnikom,co
powodowałozmianywspożyciupokarmówbezcelowej
modyfikacjistylużyciabadanych2.Lekzredukowałspo-
życiepokarmówuludzi,apóźniejzostałzatwierdzony
przezamerykańskąAgencjęds.ŻywnościiLeków[Food
rOzDzIAŁ
1
1D.R.Richardson.Asurveyofstudents’notionsofbodyfunction
asteleologicormechanistic.AdvanPhysiolEduc258:8–10,Jun
1990(http://advan.physiology.org).
2S.R.Smithetal.Pramlintidetreatmentreduces24-hcaloric
intakeandmealsizesandimprovescontrolofeatinginobesesub-
jects:a6-wktranslationalresearchstudy.AmJPhysiolEndocrinol
Metab293:E620–E627,2007.
