Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Osmozaitoniczność
37
Jednakdociskająctłok,możnapowstrzymaćwodęprzed
przechodzeniemdoprzestrzeniB.Ciśnienietłoka,
któreprzeciwstawiasięosmotycznemuruchowiwody
doprzestrzeniB,nazywanejestciśnieniemosmotycz-
nymroztworuB.Jednostkamiciśnieniaosmotycznego,
podobniejakinnychciśnieńwfizjologii,sąatmosfery
(atm)lubmilimetrysłupartęci(mmHg).Ciśnienie1mm
Hgjestekwiwalentemciśnieniawywieranegona1cm2
powierzchniprzezsłuprtęciowysokości1mm.
Osmolarnośćopisujeliczbęcząstek
wroztworze
Innymzesposobówwymiernegoprzewidywaniaosmo-
tycznegoruchuwodyjestznajomośćstężeńroztworów,
zktórymimamydoczynienia.
Wchemiistężeniaczęstowyrażasięjakomolarność
(M),któradefiniowanajestjakoliczbamolisubstancji
rozpuszczonejwlitrzeroztworu(mol/L).Przypomnijmy,
żejedenmolto6,02×1023cząsteczek.
Jednakstosowaniemolarnościdoopisustężeńbio-
logicznychmożebyćmylące.Czynnikiemważnym
dlaosmozyjestliczbacząstekaktywnychosmotycznie
wdanejobjętościroztworu,niezaśliczbacząsteczek.
Ponieważniektórecząsteczkidysocjująnajonypodczas
rozpuszczaniawroztworze,liczbacząstekwroztworze
niezawszejesttakasamajakliczbacząsteczek.
Naprzykładjednacząsteczkaglukozyrozpusz-
czonawwodzietojednacząstka,alejednacząsteczka
NaClrozpuszczonawwodzieteoretyczniedadwajony
(cząstki):Na+iCl–.Wodaprzemieszczasięprzezosmozę
wodpowiedzinacałkowitestężeniewszystkichcząstek
wroztworze.Cząstkimogąbyćjonami,cząsteczkami
pozbawionymiładunkuelektrycznegolubmieszaninąobu.
Dlategodlaroztworówbiologicznychstężenie
wyrażamyosmolarnością:liczbącząstekaktywnych
osmotycznie(jonówlubniezmienionychcząsteczek)
wlitrzeroztworu.Osmolarnośćjestwyrażanawosmolach
nalitr(osmol/LlubOsM)lub,dlabardzorozcieńczonych
roztworówfizjologicznych,miliosmolach/litr(mOsM).
Abyprzekształcićmolarnośćnaosmolarność,użyjnastę-
pującegorównania:
molarność(mol/L)×
×liczbacząstek/liczbacząsteczek(osmol/mol)=
=osmolarność(osmol/L)
Spójrzmynadwaprzykłady:glukozęichloreksoduipo-
równajmyichmolarnościzosmolarnościami.
Zjednegomolacząsteczekglukozyrozpuszczonej
wilościwodywystarczającejdouzyskania1litraroz-
tworuotrzymamyroztwór1-molowy(1M).Ponieważ
glukozaniedysocjujewroztworze,roztwórzawieratylko
1molcząstekaktywnychosmotycznie:
1Mglukozy×1osmol/molglukozy=
=1OsMglukozy
Natomiastchloreksodudysocjujepoumieszczeniu
wroztworze.WtemperaturzeciałakilkajonówNaClnie
zdołasięrozdzielić,więczamiast2jonównakażdączą-
steczkęNaClwspółczynnikdysocjacjiwyniesieokoło1,8.
Zatem1molNaClulegniedysocjacjiwroztworze,
dając1,8molicząstek(Na+,Cl–iNaCl).Wrezultacie
uzyskamyroztwór1,8OsM:
rOzDzIAŁ
2
1molNaCl/L×1,8osmol/molNaCl=
=1,8osmol/LNaCl
Osmolarnośćopisujejedynieliczbęcząstekwroztworze.
Nicniemówioskładziecząstek.Roztwór1OsMmoże
składaćsięzczystejglukozylubczystegoNa+iCl–lub
zmieszankitychtrzechrozpuszczonychsubstancji.
Prawidłowaosmolarnośćludzkiegoorganizmu
wynosiod280do296miliosmoli/litr(mOsM).Wtej
książce,abyuprościćkalkulacje,zaokrąglonotęliczbędo
300mOsM.
Terminemzwiązanymzosmolarnościąjestosmo-
lalność.Osmolalnośćtowyrażonewosmolach
stężeniesubstancjirozpuszczonejw1kgwody.Roz-
tworybiologicznesąrozcieńczoneizawartośćsubstancji
rozpuszczonejtylkowniewielkimstopniuwpływana
ichciężar,dlategofizjolodzyczęstoużywajązamien-
nieterminówosmolarnośćiosmolalność.Osmolalnośćjest
zazwyczajwykorzystywanawsytuacjachklinicznych,
ponieważważeniepacjentówtołatwysposóbocenycał-
kowitejzawartościwodywichorganizmie.
Klinicyściszacująutratępłynówzwiązanązodwod-
nieniem,zakładając,żeutraciepłynówodpowiadautrata
masyciała.1litrczystejwodyważy1kg,dlategoprzyj-
mujesię,żespadekmasyciałao1kgodpowiadautracie
1litrapłynuzawartegoworganizmie.Dzieckozbiegunką
możnałatwozważyćitymsamymocenićutratępłynu.
Spadekmasyciałarzędu0,5kguważasięzaoznakęutraty
500mLpłynu.Takiprzelicznikpozwalanaszybkieosza-
cowanie,jakąilośćpłynunależyuzupełnić.
SPrAWDzENIE
WIEDzY
5.Matkaprzyniosładzieckonaostry
dyżur,ponieważbyłoodwodnione
zpowodudwudniowejbiegunki
iwymiotów.Personelmedyczny
zważyłdzieckoistwierdził,żestraciło
nawadze1kg.Zakładając,żespadek
masyciaławynikazutratywody,
podaj,jakąobjętośćwodyutraciło
dziecko.
Porównywanieosmolarnościdwóchroztworów
Osmolarnośćjestwłaściwościąkażdegoroztworu.
Możnaporównywaćosmolarnościróżnychroztworów,
podwarunkiemżestężeniasąwyrażonewtychsamych
jednostkach–naprzykładwmiliosmolachnalitr.Jeżeli
dwaroztworyzawierajątęsamąliczbęcząsteksubstancji
rozpuszczonejwjednostceobjętości,mówimyżeroz-
tworysąizoosmotyczne{iso–równy}.Jeśliosmolarność
roztworuAjestwiększa(zawieraonwięcejcząstek
