Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
rOzDzIAŁ2Dynamikabłon
wjednostceobjętości,czylijestbardziejstężony)niż
roztworuB,mówimy,żeroztwórAjesthiperosmo-
tycznywzględemroztworuB.Wtymsamymprzykła-
dzieroztwórB,zmniejsząliczbąosmolinajednostkę
objętości,jesthipoosmotycznywzględemroztworuA.
WTABELI2.2podanoprzykładyporównywaniaosmo-
larnościroztworów.
Osmolarnośćjestwłaściwościąkoligatywnąroztwo-
rów,cooznacza,żezależybezpośrednioodliczbycząstek
wlitrzeroztworu.Osmolarnośćnicniemówiotym,jakie
tosącząstkiorazjaksięzachowają.Zanimbędziemy
mogliprzewidzieć,czymiędzyjakimikolwiekdwoma
roztworamirozdzielonymibłonązajdzieosmoza,musimy
znaćwłaściwościbłonyorazsubstancjirozpuszczonych
poobustronachtejbłony.
Jeżelibłonajestprzepuszczalnatylkodlawody,anie
dlajakiejkolwiekzsubstancjirozpuszczonych,wodana
drodzeosmozybędzieprzepływałazroztworumniej
stężonego(hipoosmotycznego)dobardziejstężonego
(hiperosmotycznego),jakpokazanonarycinie2.2.Jednak
wprzypadkuwiększościukładówbiologicznychsytu-
acjaniejesttakaprosta.Błonybiologicznesąselektywnie
przepuszczalneiumożliwiająprzepływnietylkowody,
lecztakżeniektórychsubstancjirozpuszczonych.Aby
przewidziećruchwodydoizkomórki,należyznaćtonicz-
nośćroztworu,cowyjaśnionowkolejnejczęścirozdziału.
Tonicznośćopisujezmianyobjętości
komórki
Tonicznośćopisujesięzwyczajowojakocechęroz-
tworuwzględemkomórki.Jakzatemtonicznośćróżnisię
odosmolarności?
1.Osmolarnośćopisujeliczbęcząsteksubstancjiroz-
puszczonejwdanejobjętościroztworu.Wyrażana
jestwosmolach/litr.Osmolarnośćroztworumożna
zmierzyćzapomocąurządzeniazwanegoosmome-
trem.Tonicznośćniemajednostek;jestjedynieter-
minemporównawczym.
2.Osmolarnośćmożebyćużytadoporównaniajakich-
kolwiekdwóchroztworów,aopisywanyzwiązekjest
wzajemny(roztwórAjesthiperosmotycznywzglę-
demroztworuB,więcroztwórBjesthipoosmo-
tycznywzględemroztworuA).Tonicznośćzawsze
porównujeroztwórikomórkę;zwyczajowoużywa
sięjejdoopisaniaroztworu–naprzykład:DRoztwór
Ajesthipotonicznywzględemczerwonychkrwinek”.
3.Określeniesamejtylkoosmolarnościniedajeinfor-
macji,costaniesięzkomórkąumieszczonąwroz-
tworze.Toniczność,zgodniezdefinicją,mówi,cosię
staniezobjętościąkomórkiosiągającejrównowagę
poumieszczeniuwroztworze.
Trzecipunktjestnajbardziejskomplikowanydla
studentów.Dlaczegoosmolarnośćniemożesłużyć
doprzewidywaniatoniczności?Powodemjestto,że
tonicznośćroztworuzależynietylkoodjegostężenia
(osmolarności),lecztakżeodnaturysubstancjirozpusz-
czonychwroztworze.
Przeznaturęsubstancjirozpuszczonychrozumiesię
to,czymogąoneprzechodzićprzezbłonękomórkową.
Jeślicząstkisubstancjirozpuszczonej(jonylubcząsteczki)
mogąwejśćdokomórki,nazywamyjesubstancjamiprze-
nikającymi.Cząstki,któreniemogąprzejśćprzezbłonę
komórkową,nazywamysubstancjaminieprzenikają-
cymi.Tonicznośćzależyjedynieodstężeniasubstancji
nieprzenikających.Sprawdźmy,dlaczegotakjest.
Nawstępienależystwierdzić,żenajważniejszą
substancjąnieprzenikającąwfizjologiijestNaCl.Jeśli
komórkazostanieumieszczonawroztworzeNaCl,jony
Na+iCl–niewchodządokomórki.Wynikaztego,że
NaCltosubstancjanieprzenikająca.(Wrzeczywistości
Toniczność{tonikos–podatnośćnarozciąganie}toter-
minfizjologicznyużywanydoopisuroztworuorazjego
wpływunaobjętośćkomórki,którazostaniewnim
umieszczonaibędziemogłaosiągnąćstanrównowagi
(TAB.2.3).
•Jeślikomórkaumieszczonawroztworzegromadzi
wodęiosiągającrównowagę,pęcznieje,mówimy
oroztworzehipotonicznymwzględemkomórki.
•Jeślikomórkatraciwodęiosiągającrównowagę,kur-
czysię,roztwórjestokreślanyjakohipertoniczny.
•Jeślikomórkaumieszczonawroztworzeniezmienia
rozmiaru,będącwstanierównowagi,roztwórjest
izotoniczny.
RoztwórA=
1OsMglukozy
TABELA2.2
Ajesthipo-
osmotyczny
względemB
Ajestizo-
osmotyczny
względemC
Porównywanieosmolarności
RoztwórB=
2OsMglukozy
Bjesthiper-
osmotyczny
względemA
Bjesthiper-
osmotyczny
względemC
RoztwórC=
1OsMNaCl
Cjestizo-
osmotyczny
względemA
Cjesthipo-
osmotyczny
względemB
TABELA2.3
Roztwór
A
B
C
Zachowanie
komórki
umieszczonej
wroztworze
Komórkazwiększa
swojąobjętość
Komórkaniezmienia
rozmiaru
Komórkakurczysię
Tonicznośćroztworów
Charakter
roztworu
względem
komórki
RoztwórAjest
hipotoniczny
RoztwórBjest
izotoniczny
RoztwórCjest
hipertoniczny
