Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fizjologiajakonauka
21
działanie,opierającesięnakrytycznejoceniedowodów
naukowych,znanejestjakopraktykamedycznaopartana
wiarygodnychiaktualnychpublikacjach[evidence-based
medicine–przyp.tłum.].Obserwacjeieksperymentysą
kluczowymielementamibadanianaukowego.
Dobreeksperymentynaukowe
musząbyćstaranniezaplanowane
Typowyeksperymentbiologicznyalbozmienia,albo
usuwapewnązmienną,którajestdlabadaczakluczo-
wymelementemobserwowanegozjawiska.Nazywasię
onazmiennąniezależną.Naprzykładbiologzauważa,że
ptakiwkarmnikuwydająsięjeśćwięcejwzimieniżwle-
cie.Wysuwawięchipotezę,żeniskatemperaturazwięk-
szaspożyciepokarmuuptaków.Abysprawdzićswoją
hipotezę,planujeeksperyment,wktórymumieszczaptaki
wróżnychtemperaturachiobserwuje,jakdużopokarmu
spożywają.Wjegoeksperymencietemperatura,naktórą
wywierawpływ,jestzmiennąniezależną.Spożyciepo-
karmu,którehipotetyczniezależyodtemperatury,staje
sięzmiennązależną.
SPrAWDzENIE
5.Studenciprowadząwlaboratorium
WIEDzY
badanie,wktórympijąróżne
objętościwodyidokonująpomiaru
objętościmoczuwydalonego
wczasiegodzinyodwypiciawody.
Jakiesązmiennezależneiniezależne
BIEŻĄCYPrOBLEM
uDzieńdobry,panieprofesorze.Toznowuja”.
Większośćartykułów,któreJimmyznalazłnastronie
PubMed,skupiałasięzabardzonapojedynczych
eksperymentach.Ponadtoniedokońcarozumiał
specjalistycznesłownictwo,jakimposługiwalisię
autorzy.uCzyjestjakiśsposóbnaznalezienieprac,
któreniebędąażtakskomplikowane?”.
uTak,jestnatoparęsposobów.Wieleczasopism
publikujetzw.artykułypoglądowe[reviewarticles
–przyp.tłum.],stanowiącesyntetycznestreszczenia
bieżącychbadańdotyczącychdanegotematu.
Wsytuacjigdydopierozaczynasięeksplorować
konkretnezagadnienie,najlepiejjestzacząćwłaśnie
odartykułówpoglądowych.Nastronielistywyników
PubMedznajdzieszodnośnikkierującybezpośrednio
dotegotypuprac.Źródłempodstawowychinformacji
możebyćrównieżMedlinePlus,stronainternetowa
NationalLibraryofMedicine(www.medlineplus.gov).
MożeszwypróbowaćtakżeGoogleScholar
(scholar.google.com)”.
JimmyzdecydowałsięnaMedlinePlus,ponieważtytuły
znalezioneprzezPubMediGoogleScholarwydawały
musięzbytskomplikowanejaknajegoprostepytanie.
Wpisałwięcwpolewyszukiwarkicukrzycatypu2
iterapiainsuliną.Poprzeczytaniukilkuznalezionych
tamartykułówzadzwoniłdomamy.uCześć,mamo!
Znalazłemodpowiedźnatwojepytanie!”.
P6:WpiszwwyszukiwarkęMedlinePlustosamoco
P7:Copowiesznatematartykułumówiącegoodiecie
Jimmy[należyposłużyćsięjęzykiemangielskim
–przyp.tłum.]ispróbujznaleźćodnośnikido
artykułówocukrzycytypu2opublikowanychprzez
NarodoweInstytutyZdrowia[NationalInstitutes
ofHealth,NIH–przyp.tłum.],NationalLibraryof
Medicine(NLM)lubCentraKontroliiPrewencji
Chorób[CentersforDiseaseControlandPreven-
tion,CDC–przyp.tłum].Opierającsięnatreści
powyższychprac,odpowiedznapytanie:coJimmy
powiedziałswojejmamieostosowaniuinsuliny
wjejprzypadku?
wysokobłonnikowejjakolekarstwienacukrzycę?
SpróbujznaleźćnaMedlinePluspracenaukowe
dotyczącealternatywnychformleczeniacukrzycy
opublikowanychprzezNarodoweCentrumMedy-
cynyKomplementarnejiAlternatywnej[National
CenterforComplementaryandAlternativeMedi-
cine,NCCAM–przyp.tłum.].Czywspominająone
obłonniku?
2
6
10
13
17
21
26
wprzypadkutegoeksperymentu?
Zasadniczącechąkażdegodoświadczeniajeststoso-
waniekontroli.Grupakontrolnajestzwykleidentyczna
zgrupąbadaną,zwyjątkiemzmiennejniezależnej,na
którąniewywierasięwpływu.Naprzykładwewspo-
mnianymeksperymenciezptakamigrupąkontrolną
będziekilkaptakówprzebywającychwcieple,alepoza
tymtraktowanychidentyczniejakptakiprzebywające
wniskiejtemperaturze.Celemkontrolijestupewnienie
się,żewszystkieobserwowanezmianysąspowodowane
zmiennąniezależną,aniewynikajązwpływuinnych
zmiennych.Załóżmynaprzykład,żewpowyższymeks-
perymenciespożyciepokarmuwzrosłopotym,jakbadacz
zmieniłpożywienieptakównainne.Jeśliniezrobiłtego
samegozpokarmemwgrupiekontrolnej,niemoże
ocenić,czyobserwowanywzrostspożyciawynikaze
zmianytemperatury,czyzfaktu,żenowejedzeniebyło
poprostusmaczniejsze.
Podczaseksperymentubadaczstaranniezbierainfor-
macje,daneowpływie,jakizmiennaniezależnawywiera
nazmiennązależną.Gdyuzna,żemajużwystarcza-
jącąilośćinformacji,abywyciągnąćwnioski,zaczyna
analizowaćdane.Procestenmożeprzybieraćróżne
formy,jednaknajczęściejobejmujeanalizęstatystyczną,
pozwalającąstwierdzić,czyobserwowaneróżnicesąsta-
tystycznieistotne.Typowąformąprezentacjidanychjest
wykres(rYC.1.15).
rOzDzIAŁ
1
