Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fizjologiajakonauka
25
Takiezjawiskonazywamyefektemnocebo(łac.nocere
–szkodzić).Efektyplaceboinocebounaoczniająnam
zdolnośćnaszychumysłówdowpływanianafunkc-
jonowaniewłasnychciał.
Przyprowadzeniueksperymentuzudziałemludzi
musimyumiećkontrolowaćwystępowanieefektów
placeboinocebo.Najprostszymsposobem,abytoosią-
gnąć,jestbadanieześlepąpróbą,wktórejbadaninie
wiedzą,czyotrzymująwłaściwylekczyplacebo.Jednak
nawettakaostrożnośćmożenieposkutkować,jeśli
naukowcyoceniającybadanychwiedzą,któryrodzaj
leczeniaotrzymujekażdyznich.Oczekiwaniabadaczy
odnośniedoefektuleczeniamogązniekształcaćichoceny
iinterpretacje.
Abytegouniknąć,częstoprzeprowadzasiębadanie
zpodwójnieślepąpróbą.Wtymwypadkujedynymi
osobami,którewiedzą,któragrupaotrzymujeleczenie
eksperymentalne,aktóraleczeniekontrolne,sąosobynie-
zaangażowanebezpośrednioweksperyment.Najbardziej
wyszukanymrodzajembadania,minimalizującymudział
czynnikówpsychologicznych,jestbadanieskrzyżowane
zpodwójnieślepąpróbą.Wtymwypadkugrupa,która
początkowobyłakontrolną,stajesięnastępniegrupąeks-
perymentalną,iviceversa.Jednakanibadacze,anibadani
niewiedząkto,wdanymmomencie,otrzymujeleczenie
eksperymentalne,aktoplacebo.
WzględyetycznePytanianaturyetycznejpojawiająsię
zawszetam,gdzieludziestająsięobiektamibadań.Szcze-
gólniejeślisątoludziechorzy.Czyetycznejestodmówić
chorymzgrupykontrolnejnowego,obiecującegolekuna
ichschorzenie?Wartuwagiprzykładpojawiłsiękilka
lattemu,gdyuchorychpozawalesercatestowanonowy
lekprzeciwzakrzepowy.Odsetekprzeżyciaupacjen-
tówpoddanycheksperymentalnemuleczeniubyłtak
znaczącowyższyniżwgrupiekontrolnej,żeeksperyment
zakończonoprzedupływemczasu–takabyrównież
pacjencizgrupykontrolnejmogliotrzymaćnowe
leczenie.
Dlakontrastu–niektórebadaniadotycząceleków
przeciwnowotworowychwykazały,żeleczenieekspery-
mentalnebyłomniejskuteczneniżleczeniestandardowe
otrzymywaneprzezgrupękontrolną.Czybyłoetyczne
podawaniemniejskutecznegolekupacjentomzgrupy
eksperymentalnej,pozbawiającichdotychczasowego,
bardziejefektywnegoleczenia?Większośćdzisiejszych
badańpodlegaciągłejoceniewtrakcietrwaniawcelu
ograniczeniamożliwościpokrzywdzeniabadanychprzez
udziałweksperymencie.
W2002r.badanieoceniająceskutecznośćhor-
monalnejterapiizastępczejukobietpomenopauzie
zostałoszybkozatrzymane,gdybadaczezdalisobie
sprawę,żekobietyprzyjmującetabletkęzawierającądwa
hormonyczęściejzapadałynachorobysercowo-naczy-
nioweorazrakapiersiniżkobietyprzyjmująceplacebo.
Zdrugiejstrony,wgrupieotrzymującejhormonyodno-
towanorównieżmniejszączęstośćwystępowaniaraka
jelitagrubegoizłamańkości.Naukowcyzadecydowali,
żewtymprzypadkuryzykozwiązanezprzyjmowaniem
terapiihormonalnejprzewyższapotencjalnekorzyści
izakończylieksperyment.Abydowiedziećsięwięcej
otymbadaniu,atakżeowadachizaletachhormonalnej
terapiizastępczej,odwiedźstronęinternetowąNarodowej
BibliotekiMedycznejStanówZjednoczonych[United
StatesNationalLibraryofMedicine–przyp.tłum.]
www.nlm.nih.gov/medlineplus/hormonereplacementtherapy.
html.
rOzDzIAŁ
1
Badaniazudziałemludzimogą
przybieraćróżneformy
Niemalcodzienniewdoniesieniachprasowychczytamy
obadaniachklinicznychoceniającychskutecznośćleków
lubinnychrodzajówpostępowanialeczniczego.Wiele
rozmaitychczynnikówzwiązanychzplanowaniembada-
niamożewpłynąćnajegowartośćiużytecznośćwyników.
Niektórebadaniasąprowadzoneprzezograniczonyczas
namałejgrupieosób–takjaknaprzykładeksperymenty
amerykańskiejAgencjids.ŻywnościiLekówniezbędne
dodopuszczenialekówdoobrotu.Wkilkuprzypadkach
wostatnichlatachsubstancjepoczątkowodopuszczone
doobrotuzostałypóźniejwycofanezrynku,gdypoznano
ichodległeukrytedziałanianiepożądane,wtymrównież
zgony.
Badaniadługookresowe[longitudinalstudies–
przyp.tłum.]sątakzaprojektowane,abymożnajebyło
prowadzićprzezdługiczas.Jednymznajpopularniej-
szychbadańtegotypujestzapoczątkowanew1948r.
iwciążtrwająceFraminghamHeartStudy(www.framin-
gham.com/heart).Framinghamtobadanieprospektywne
{prospectus–perspektywa,patrzeniewprzód},doktórego
włączonozdrowychludzi,anastępnieobserwowanoich
przezlatawceluzidentyfikowaniaczynnikówryzyka
choróbsercowo-naczyniowych.Badanietojużwniosło
bardzowieledowiedzymedycznejiwciążtrwa,obejmu-
jącdziśdzieciiwnukipierwszychuczestników.
Innymirodzajamibadań,zjakimimożeszsięspotkać
wliteraturze,sąbadaniaprzekrojoweiretrospektywne.
Badaniaprzekrojowe[cross-sectionalstudies–przyp.
tłum.]oceniajączęstośćwystępowaniadanegoschorze-
niawpopulacji.Uzyskaneznichdaneokreślająpewne
trendy,któremuszązostaćpoddanedalszejanalizie
naukowej,naprzykład–czywiekbadanychlubichstatus
socjoekonomicznyzwiększaryzykookreślonejchoroby,
którejczęstośćwystępowaniazbadano.
Badaniaretrospektywne{retro–wstecz+spec-
tare–patrzeć}porównujągrupychorychcierpiącychna
danąchorobęzgrupamikontrolnymizłożonymizosób
podobnychdonich,leczzdrowych.Celemtychbadańjest
określenie,czyrozwójdanegoschorzeniamożebyćzwią-
zanyzkonkretnymiczynnikami.
Częstowynikizjednegolubkilkubadańmogąnie
zgadzaćsięzrezultateminnych.Wniektórychprzypad-
kachróżnicewynikajązograniczeńeksperymentu,takich
