Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
rOzDzIAŁ1Wstępdofizjologii
Jeślipojedynczyeksperymentpotwierdzihipotezę,
żezimnopowodujewzrostspożyciapokarmuuptaków,
powinienzostaćpowtórzony,abymócupewnićsię,żejego
wynikniebyłpoprostuprzypadkowy.Tenkroknazy-
wanyjestreplikacją.Jeślidanezkilkueksperymentów
potwierdząhipotezę,możesięonastaćmodelemrobo-
czym.Modelzpotwierdzającymigoistotnymidowodami
zwielubadańmaszansęstaćsięteoriąnaukową.
Większośćinformacjiprzedstawionychwpod-
ręcznikachtakichjakten,opierasięnamodelach,które
wypracowano,korzystającznajlepszychdostępnych
dowodóweksperymentalnych.Czasembadaczepublikują
nowedowody,któreniepotwierdzająbieżącegomodelu.
Wtakimwypadkumusionzostaćpoprawiony,takaby
pasowałdowszystkichdostępnychdowodów.Ztego
powoduwiedzanatematfizjologiizawartawtympod-
ręcznikuza10latmożebyćjużnieaktualnazewzględu
naodkryciadokonanewtymczasie.
Naprzykładjeszczew1970r.studenciuczylisię,
żebłonakomórkowatoDkanapkazmasłem”,struktura
złożonazwarstwytłuszczówotoczonejzdwóchstron
warstwamibiałek.Jednakw1972r.naukowcyzaprezen-
towalicałkieminnymodelbłony,wktórymcząstkibiałek
pływająwpodwójnejwarstwietłuszczów.Wwynikutego
studenci,którzynauczylisięmodelukanapkizmasłem,
musielizrewidowaćswojąwiedzęobłoniekomórkowej.
Skądbiorąsięnaukowemodelefizjologiiczło-
wieka?Wieledowiedzieliśmysięzeksperymentówna
zwierzętach,poczynającodmuszekowocowych,przez
kałamarnice,naszczurachkończąc.Wlicznychprzy-
padkachprocesyfizjologicznezachodzącewciałach
tychzwierzątsąalboidentycznezzachodzącymiuludzi,
albowystarczającopodobne,abymócekstrapolować
jezmodeluzwierzęcegonaludzki.Używaniemodeli
zwierzęcychjestwartościowe,ponieważeksperymenty
zudziałemludzimogąbyćtrudnedoprzeprowadzenia.
Niewszystkiebadaniaprowadzonenazwierzętach
mogąbyćjednakodniesionedoludzi.Naprzykładpewien
antydepresant,odlatbezpieczniestosowanyprzezEuropej-
czyków,musiałprzejśćrestrykcyjnetestywymaganeprzez
amerykańskąAgencjęds.ŻywnościiLeków,abymógł
zostaćdopuszczonydoobrotuwtymkraju.Gdyopisanylek
podawanoprzezkilkamiesięcypsomrasybeagle,zaczęły
oneumieraćzprzyczynsercowo-naczyniowych.Wzmogło
toczujnośćnaukowców,jednakdalszebadaniawykazały,że
psyteposiadająunikalnyaparatenzymatycznymetabolizu-
jącylekdosubstancjitoksycznej.Lekarstwobyłoabsolutnie
bezpiecznedlainnychraspsów,atakżedlaludziiwkonse-
kwencjizostałodopuszczonedoobrotu.
Wynikibadańnaludziachmogą
sprawiaćtrudnościwinterpretacji
Przeprowadzaniefizjologicznycheksperymentównalu-
dziachjestproblematycznezwielupowodów,takichjak
zmiennośćosobnicza,czynnikipsychologiczneiwzględy
etyczne.
zmiennośćPopulacjaludzkaodznaczasięniezwykłą
wprostzmiennościągenetycznąiśrodowiskową.Choć
podręcznikifizjologiipokazujązazwyczajśredniewartości
wieluzmiennychfizjologicznych,takichjakciśnienie
krwi,tojednakwartościteoznaczająliczbęznajdującą
sięwpobliżuśrodkaszerokiegozakresuwartości.Ztej
przyczyny,abywykazaćistotneróżnicepomiędzygrupą
eksperymentalnąakontrolnąweksperymenciezudziałem
ludzi,badaczpowinienwłączyćdoniegojaknajwiększą
liczbęidentycznychosobników.
Jednakzebraniedwóchidentycznychgrupludzi
jestpodkażdymwzględemniemożliwe.Badaczmusi
więczamiasttegospróbowaćzebraćtakiegrupyosób,
którebędąpodobnewtakwieluaspektach,jaktotylko
możliwe.Byćmożewidziałeśkiedyśwgazecieogłoszenie
orekrutacjiochotnikówdobadanianaukowego:DZdrowi
mężczyźnipomiędzy18.a25.rokiemżycia,niepalący,
oprawidłowejmasieciałaposzukiwanidobadania...”.
Podczasprowadzeniaeksperymentunaukowcymuszą
liczyćsięzezmiennościąnawetwwyselekcjonowanej
grupieludzi.Zmiennośćtamożewpływaćnazdolność
badaczadoprawidłowejinterpretacjidanychuzyskanych
wtejgrupie.
Jednymzesposobównazminimalizowaniezmien-
nościwbadanejpopulacji,czytoludzkiej,czyzwierzęcej,
jestwykonaniebadaniaskrzyżowanego.Wtymrodzaju
badaniakażdawłączonadoniegoosobanależyzarówno
dogrupykontrolnej,jakieksperymentalnej.Dziękitemu
ukażdejosobyodpowiedźnaleczeniemożebyćporów-
nanazjejwłasnąwartościąkontrolną.Tametodajest
szczególnieskuteczna,gdywpopulacjiwystępujeduża
zmienność.
Naprzykładwocenieskutecznościlekunanadciś-
nienietętniczeosobybadanemożnapodzielićnadwie
grupy.PrzezpierwsząpołowęeksperymentugrupaA
otrzymujenieaktywnąsubstancjęzwanąplacebo(łac.
Dpowinienemsięspodobać”),którawdrugiejpołowie
zostajezmienionanabadanąsubstancjęaktywną.GrupaB
zaczynazaśodsubstancjiaktywnej,akończynaplacebo.
Takischematpozwalabadaczowiocenićefektdziałania
lekunakażdąosobęoddzielnie.Innymisłowy–każda
osobabadanastanowijednocześnieswojąwłasnąDgrupę
kontrolną”.Statystycznieanalizadanychodbywasięprzy
użyciumetodskupiającychsięraczejnazmianachupoje-
dynczychosobnikówniżzmianachwgrupiejakocałości.
CzynnikipsychologiczneKolejnąistotnązmienną
wbadaniachnadludźmistanowipsychologicznyas-
pektleczenia.Jeślidaszkomuśpigułkęipowieszmu,
żepomożeonazłagodzićpewneobjawy,istniejeduże
prawdopodobieństwo,iżefektjejprzyjęciabędzie
właśnietaki,nawetjeślizawieratylkocukierlubinne
nieaktywnesubstancje.Todobrzeudokumentowane
zjawiskonosinazwęefektuplacebo.Podobniejeśli
ostrzeżeszludzi,żelek,któryprzyjmują,możemieć
określonedziałanianiepożądane,będąonijezgłaszać
znacznieczęściejniżosoby,któreniezostałyostrzeżone.
