Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rYC.1.15
zWróĆUWAGĘNA…
Wykresy
Wykrestograficznaformaprzedstawieniarelacjimiędzy
dwiema(lubwięcej)zmiennymi,umieszczonawprostokątnym
obszarze(ryc.1.15a).Używamygo,abyzaprezentować
względniedużodanychliczbowychnastosunkowomałej
przestrzeni,abypodkreślićzwiązkipomiędzyzmiennymilub
wceluukazaniajakiejśtendencji(trendu)naprzestrzeniczasu.
Odbiorcamożeodczytaćinteresującegoinformacjeznacznie
szybciejzwykresuniżtabelliczbowychczyopisusłownego.
Dobrzeskonstruowanywykreszawiera(wskróconejformie)
wszystko,coczytelnikpowinienwiedziećoopracowywanych
danych,niewyłączająccelubadania,sposobujego
przeprowadzeniaorazuzyskanychwyników.
Wszystkiewykresynaukowemająpewneelementy
wspólne.Zmiennaniezależna(ta,naktórąwpływabadacz)
przedstawionajestnapoziomejosi"x”
.Zmiennązależną
(tą,którejpomiarudokonujebadacz)obrazujeoś"y”
.Jeśli
eksperymentzaplanowanyjestprawidłowo,ahipotezaokaże
sięsłuszna,zmianywwartościachzmiennejniezależnej(oś"x”)
spowodujązmianywwartościachzmiennejzależnej(oś"y”).
Innymisłowy–"y”jestfunkcją"x”
.Tenzwiązekmożebyć
wyrażonymatematyczniejakoy=f(x).
Każdaośwykresupodzielonajestnajednostkizapomocą
znacznikówoddzielonychrównymiodstępami.Etykietamówi
otym,jakązmiennąprzedstawiadanaoś(czas,temperatura,
spożyciepokarmu)iwjakichjednostkachpodanesąjej
wartościnawykresie(dni,stopnieCelsjusza,gramynadzień).
Punktprzecięciaobuosinazywanyjestpoczątkiemwykresu.
Zazwyczaj,aleniezawsze,reprezentujeonwartośćzerową
dlaobuosi.Każdywykrespowinienmiećtytułlublegendę
opisującąznaczenieposzczególnychelementów.Jeślina
wykresieprzedstawionychjestkilkagrup–słupkilublinie
przedstawiającekonkretnegrupymogązostaćopisane
etykietamilubzapomocąklucza.
Większośćwykresów,jakienapotkaszpodczasnaukifizjologii,
przedstawiadanezarównowformiesłupków(wykresy
słupkowe),jakilinii(wykresyliniowe)lubteżpunktów
(wykresypunktowe).Czterypodstawowerodzajewykresów
zostałyprzedstawionenaryc.1.15b–e.Wykresysłupkowe
(ryc.1.15b)używanesą,gdynależyprzedstawićkilka
zmiennychniezależnychróżniącychsięjakościowo.Histogram
(ryc.1.15c)topewienszczególnyrodzajwykresusłupkowego,
pokazującyrozkładzmiennejwdanymprzedziale.Oś"x”
podzielonajestnaprzedziaływartości(wniektórych
graficznychprogramachkomputerowychzwane"binami”),
podczasgdyoś"y”wskazuje,jakwieleelementówwbadanej
grupiemieścisięwdanymprzedziale.
Wykresyliniowe(ryc.1.15d)stosowanesązazwyczaj
wsytuacji,gdyzmiennaniezależnanaosi"x”macharakter
ciągły,takjaknaprzykładczas,temperaturaczymasa.
Każdypunktnawykresiemożeobrazowaćwartośćśrednią
zcałejseriiobserwacji.Ponieważzmiennaniezależnajest
funkcjąciągłą,wszystkiepunktynawykresiemożnapołączyć
linią(bezpośredniepołączenie"punktdopunktu”lub
matematycznieobliczonalinia"najlepszegodopasowania”).
Utworzenietakiejliniipozwalaczytelnikowiinterpolować
luboszacowaćwartościwystępującepomiędzyempirycznie
zmierzonymipunktami.
Wykresypunktowe(ryc.1.15e)obrazujązwiązekpomiędzy
dwiemazmiennymi,jakchoćbywprzypadkuczasu
poświęconegonanaukędoegzaminuorazuzyskanymi
wynikami.Naogółkażdypunktnawykresieobrazujejednego
osobnikazbadanejpopulacji.Poszczególnychpunktówna
tegotypuwykresachnigdyniełączysięlinią,jednakmożliwe
jestutworzenielinii"najlepszegodopasowania”wskazującej
napewientrendwynikającyzdanych.
Aotoniektórepytania,jakiewartozadaćsobieprzy
odczytywaniuinformacjizwykresu:
1.Jakiezmienneprzedstawionesąnakażdejzosi?
2.Jakirodzajzwiązkułączyzmiennenawykresie?
Powiązanietomożebyćnajczęściejprzedstawioneprzy
użyciuponiższegostwierdzenia:"y”zmieniasięwrazz"x”
.
Naprzykładnawykresie(b)dziennespożyciepokarmu
ukanarkówzmieniasięwrazzrodzajemstosowanejdiety.
(a)Typoweelementywykresu.Typoweelementywykresuobejmują
jednostkiorazetykietyosi,kluczilegendę.
Legenda
(jednostki)
Zmiennazależna
ośuy”
(b)Wykressłupkowy.Każdysłupekprzedstawiaodrębnązmienną.
Spożyciepokarmu(g/dzień)
Słupkiumieszczonesąjedenprzydrugimnatejsamejositak,
byłatwomożnajebyłozesobąporównać.Nawykresach
wykorzystywanychwpublikacjachnaukowychsłupkitradycyjnie
lokalizujesiępionowo.
8
7
6
5
4
3
2
1
1jednostka
X
•
Zmiennaniezależna:(jednostki)
(Opisujeinformacjeprzedstawione
nawykresie)
X
•
A
X
•
•
•
X
Dieta
X
•
B
1jednostka
KLUCZ
XGrupaB
•
C
GrupaA
ośux”
Klucz
P
PYTANIEDOWYKRESU
Kanarkompodawanopożywieniezgodnie
Którypokarmpreferują
zjednąztrzechdiet,anastępnie
kanarki?
monitorowanounichspożyciepokarmu
przeztrzytygodnie.
