Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TytułI.Przepisywstępne
Art.5
2.Istotanadużyciaprawawyjaśnianabyładwomaodmiennymiteoriami.Wedługdawniejszejtzw.teoriize-
wnętrznejdziałaniebędącenadużyciemprawastanowiwyrazjegowykonywania,leczzuwaginatowa-
rzyszącemuokolicznościpodlegakwalifikacjijakoczynniedozwolony25.Obowiązeknaprawieniaszkody
wynikawświetletejteoriizokolicznościzewnętrznychwzględemprawapodmiotowego,np.zominięcia
celuprawa26.Teoriitejwytykasięwewnętrznąsprzeczność,którapoleganajednoczesnejkwalifikacjizacho-
waniajakowykonywaniaprawaorazdeliktu.Obecnienagruncieart.5dominujetzw.teoriawewnętrzna,
wedługktórejzachowaniesprzecznezzasadamiwspółżyciaspołecznegobądźzespołeczno-gospodarczym
przeznaczeniemprawajestzachowaniembezprawnym,nacowskazujewyraźnieart.5zdaniedrugie,sta-
nowiąc,żenTakiedziałanielubzaniechanieuprawnionegoniejestuważanezawykonywanieprawainie
korzystazochrony”27.Sformułowaniomart.5zarzucasięprzytymniekonsekwencję,ponieważpomimo
wyłączeniaopisanegozachowaniazesferywykonywaniaprawapodmiotnazwanyzostałnuprawnionym”;
zauważasięponadto,żedoktrynalneokreśleniennadużycieprawa”jestniefortunne,wistociebowiemten,
ktoprawanadużywa,wrzeczywistościniewykonujegowcale28.
3.Dopuszczalnośćocenyzachowaniapodmiotuzperspektywykryteriówustanowionychwart.5wymaga
ustalenia,czypojegostronieistniejeprawopodmiotoweiczyzachowaniemtymczynionzniegoużytek29.
Konstrukcjaprawapodmiotowegoobejmujeprzytymwszystkietypyuprawnień-uprawnieniabezpośred-
nie30,roszczenia,uprawnieniakształtujące,atakżezarzuty31.Brakprawapodmiotowegoczynitakąocenę
bezprzedmiotową.Przykładowowpostanowieniuz9.10.1970r.SądNajwyższystwierdził,żezgłoszenie
wnioskuoubezwłasnowolnienieprzezosobędotegolegitymowanąniejestwyrazemwykonywaniaprawa
podmiotowego,któregoweryfikacjabyłabymożliwapodkątemjegonadużycia32;ztychsamychwzględów
wykluczasięwdoktrynieocenęwykonywaniaposiadaniapodkątemart.533.Ztychsamychpowodów
konstrukcjanadużyciaprawapodmiotowegoniemożesłużyćłagodzeniurygoryzmuprawapublicznego,
np.wdrodzezastosowaniadoczynnościorganurentowego34.
II.Klauzulazasadwspółżyciaspołecznegoispołeczno-gospodarczegoprzeznaczeniaprawa
4.Zawartawart.5klauzulageneralnazasadwspółżyciaspołecznegoodsyładozastosowaniapozaprawnych
regułpostępowaniawstosunkachmiędzyludźmi(chodziwięcoregułypostępowaniajednychosóbwobec
innych,aniewyłącznieprzeżywanychpostawnieznajdującychodzwierciedleniawpraktycespołecznej)35,
przyczymregułtychniemożnautożsamiaćznormamimoralnymi(choćwpewnymzakresiesąznimi
zbieżne),albowiemobejmujątakżewskazaniaocharakterzeobyczajowymiorganizacyjnym,któreniepod-
dająsięoceniepodkątemkryteriumdobraizła36.Uwzględnieniupodlegajązatemprzyjętewspołeczeństwie
zasadyuczciwegopostępowania,lojalnościwobecpartnera,dobrejwiarywsensieobiektywnymisłuszno-
ści,stanowiącewyrazpowszechnieuznawanychwartościwkulturzenaszegospołeczeństwa37.Postuluje
się,bysądopierającyrozstrzygnięcienaktórejśztakichzasadwskazywał,ojakązasadękonkretniechodzi,
25Z.Radwański,A.Olejniczak,Prawocywilne-częśćogólna,Warszawa2011,s.105.
26M.Pyziak-Szafnicka[w:]SystemPrawaPrywatnego,t.1,red.M.Safjan,2007,s.785.
27Zob.np.wyrokSNz15.04.2004r.,IVCK284/03,LEXnr176084.
28Zob.S.Wronkowska,Analizapojęciaprawapodmiotowego,Poznań1973,s.90.
29WyrokSNz26.11.2004r.,ICK279/04,LEXnr277859;wyrokSNz31.03.2000r.,IICKN749/98,OSNC2000/7-8,poz.135.
30WyrokSNz19.06.2015r.,IVCSK580/14,LEXnr1778870.
31WyrokSNz29.11.2018r.,IVCSK378/17,LEXnr2586031.
32PostanowienieSNz9.10.1970r.,IICR413/70,LEXnr6802.
33K.Sokołowski,Posiadaniesamoistneazasiedzenienieruchomości,PiP2010/11,s.80.
34PostanowienieSNz12.07.2023r.,IUSK125/22,LEXnr3582647,orazwyrokSNz22.06.2023r.,IINSNc204/23,LEXnr3575072.
35Zob.Z.Radwański,M.Zieliński,Uwagidelegeferendaoklauzulachgeneralnychwprawieprywatnym,Prz.Leg.2001/2,s.11-33.
36Zob.A.Stelmachowski,Klauzulegeneralnewkodeksiecywilnym(zasadywspółżyciaspołecznegoispołeczno-gospodarczeprzeznaczenieprawa),
PiP1965/1,s.11;A.Stelmachowski,Wstępdoteoriiprawacywilnego,Warszawa1984,s.152.Węziejjakozasadyetycznegopostępowaniaujmuje
zasadywspółżyciaspołecznegonp.K.Pietrzykowski,Powinnościwperspektywiezasadwspółżyciaspołecznego,Kwart.Pr.Publ.2016/3,s.57-70.
37WyrokSNz29.06.2021r.,VCSK472/20,LEXnr3358969;wyrokSNz28.11.2001r.,IVCKN1756/00,LEXnr80259;wyrokSNz24.04.1997r.,
IICKN118/97,OSP1998/1,poz.3.
AnnaSylwestrzak
61
