Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TytułI.Przepisywstępne
Art.7
10.Przepisart.6służyrównieżrozstrzyganiuwsytuacji,gdysąd,oceniajączebranymateriałdowodowy,niema
dostatecznychpodstawdoprzyjęcia,żedanyfaktmiałmiejsce,azdrugiejstronymateriałtenniepozwa-
lanaustalenie,żefaktmiejscaniemiał.Por.postanowienieSąduNajwyższegoz4.07.2012r.,ICSK72/12,
LEXnr1215604:nwpostępowaniucywilnymrzeczywiścieniezawszeistniejemożliwośćwyjaśnienia
wszystkichokolicznościfaktycznych,któredlarozstrzygnięciasprawymająistotneznaczenie.Bywabo-
wiem,żemateriałzgromadzonywpostępowaniuniestwarzawystarczającychpodstawdostwierdzenia,
iżokreślonaokolicznośćmiałamiejsce,ajednocześniebrakdostatecznychdowodównato,żeokoliczność
taniewystąpiła.Innymisłowy,sądniejestwstaniezweryfikowaćprawdziwościtwierdzeństronipoczynić
codonichstosownych,kategorycznychustaleń.Wdoktrynietrafniejednakzauważono,żewielokrotnie
impas,którypowstajewzwiązkuztakąsytuacją,możezostaćprzezwyciężonydziękiwykorzystaniuwłaś-
ciwychregułrozkładuciężarudowodu.Chodziłobytuzwłaszczaoart.6,wktórymprzewidziano,żeciężar
udowodnieniafaktuspoczywanaosobie,któraztegofaktuwywodziskutkiprawne.(…)Niebezznaczenia
sątutakżewszelkiegorodzajudomniemania,zarównofaktyczne,jakiprawne”.
11.WjednymzwcześniejszychorzeczeńSądNajwyższyuznał,żenilekroćjednazestronswoimpostępowaniem
spowodujeuniemożliwienielubpoważneutrudnieniewykazaniaokolicznościprzeciwnikowi,naktórym
spoczywałciężarichudowodnienia,wówczasnatęstronęprzechodziciężardowoducodotego,żeoko-
licznościtakieniezachodziły”105.Twierdzenietoostatniozostałopoddanekrytyce106.
12.Wprzypadkuużyciaprzezustawodawcęsformułowanianchybaże”wedługB.Janiszewskiejmamyraczej
doczynieniazezmianątematudowodu,rozkładciężarudowodupozostajewtychsytuacjachniezmienny,
wynikazart.6107.
Art.7.[Domniemaniedobrejwiary]
Jeżeliustawauzależniaskutkiprawneoddobrejlubzłejwiary,domniemywasięistnieniedobrejwiary.
1.Pojęciedobrejwiary(bonafides)odegrałoogromnąrolęwrozwojuprawaprywatnegojakoinstrumentu
rozstrzyganiakonfliktówdniacodziennego;wpłynęłotakżenarozumienieprawaijegorozwójwczasach
nowożytnych108.WRzymieantycznympojęcietozostałouchwyconeirozwiniętedziękidziałalnościpretora
zapowiadającegowedykcieudzielenieśrodkówochronyprocesowej,atymsamymochronyprawprywat-
nych.Punktemwyjściabyłajednaksamafidesujmowanawkontekścieprzedprawnym:obowiązkudotrzy-
maniadanegosłowa:fitquoddicitur109.WiernośćdanemusłowubyładlaRzymianjednymzaspektówistot-
nejdlanichwartości,którąbyłastałość(constantia):jeślirazobrałeśdanykurs,trzymajsięgo!Dwagłówne
obszaryposługiwaniasięzwrotembonafidestowypowiedzidotyczącekontraktóworaznabyciaposiada-
niapołączonezocenąskutkówprawnychtegozdarzenia110.Wobszarzeprawnymtofidesstałaupodstaw
zaskarżalnościkontraktównieformalnych,opierającychsięnasamymporozumieniu(consensus,conventio)
stron,takichjakkontraktsprzedażynajmu(takżepracyiusług),spółki,zlecenia.Wedługpogląduprawnika
Jawolenusadobrawiarawymaga,abyto,cozostałoumówione,byłonastępnieprzestrzeganeprzezstrony
-bonafidesexigit,utquodconvenitfiat111.Jednocześniefideswyznaczałakierunekizakresinterpretacji
kontraktów.Pretorprzekazywałinstrukcjesędziemu,abyoceniłsprawęzuwzględnieniemwymogówdo-
brejwiary,zasądziłtyle,ilezgodniezdobrąwiarąnależysięwedługocenysędziego.Jedenznajwiększych
prawnikówkońcarepublikiQuintusMuciusScaevolapodkreślał,żesprawytewymagająwybitnegosędzie-
go112.ŻyjącynaprzełomieIIiIIIw.Tryfoninuspodkreślał,żedobrawiarawymaganajwyższejuczciwości
105Por.wyrokSNz3.03.1971r.,IIPR453/70,LEXnr14120.
106Por.B.Janiszewska[w:]Kodekscywilny.Komentarz,t.1,Częśćogólna,red.J.Gudowski,Warszawa2021,s.182-183.
107B.Janiszewska[w:]Kodekscywilny…,t.1,red.J.Gudowski,2021,s.185.
108Por.W.Dajczak,Dobrawiarajakosymboleuropejskiejtożsamościprawa,Poznań2006,s.7.
109M.T.Cicero,Deofficis,1,2,23.
110W.Dajczak,Zwrotbonafideswrozstrzygnięciachdotyczącychkontraktówuprawnikówrzymskichokresuklasycznego,Toruń1998,s.12.
111Por.D.19,2,21(Iavolenuslibro11epistualarum).
112M.T.Cicero,Deofficis,3,17,70.
BartoszSzolc-Nartowski
67
