Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Art.5
Księgapierwsza.Częśćogólna
wprzeciwnymrazierozstrzygnięciebędzienarażonenazarzutdowolności38.Ocenazachowaniapodmiotu
podkątemzasadwspółżyciaspołecznegonastępujeprzyuwzględnieniucałokształtutowarzyszącychmu
okoliczności,dlategoniedasięwyznaczyćpewnychgrupsytuacji,któreautomatyczniemogłybybyćuznane
zasprzecznezzasadamiwspółżyciaspołecznego39ifunkcjonowałyjakostandardyinterpretacyjne40.Ocena
okolicznościpodkątemnadużyciaprawapodmiotowegoniemożemiećcechdowolności41.
5.Klauzulaspołeczno-gospodarczegoprzeznaczeniaprawadeterminujerozmiarprawapodmiotowegojego
funkcją42,azwłaszczaskłaniadouwzględnieniatychcelówprawa,któresązdeterminowanerodzajemobiek-
tów,którychprawodotyczy43.Zauważasięjejprzydatnośćwprzypadkach,gdyustawanadajeprawupod-
miotowemuszczególneprzeznaczenie,np.wodniesieniudozabytkówczymieniapublicznego44.Ponieważ
obecnieodgrywaonaniewielkąrolę45,pojawiająsięniekiedypostulatyjejuchylenia46.
III.Zasadystosowaniaart.5
6.Ponieważistotąprawacywilnegojeststrzeżenieprawpodmiotowych,zalecasięostrożnestosowanieart.5,
jakoinstytucjiprowadzącejdoredukcjisferymożnościpostępowaniajednostki47.Odmowaprzyznania
ochronyprawupodmiotowemumożenastępowaćtylkowyjątkowo.Wpostępowaniucywilnympozwany
powinienpodnieśćzarzutnadużyciaprawapodmiotowegoprzezpowodaiudowodnićswojetwierdzenia48.
Nakorzyśćosoby,którejprzysługujeprawopodmiotowe,działabowiemdomniemaniefaktyczne,żeten,kto
korzystazeswegoprawa,czynitozgodniezzasadamiwspółżyciaspołecznegoiprzeznaczeniemprawa49.
7.Stosowanieart.5niemożeprowadzićdopodważeniamocyobowiązującychprzepisówprawnych,które
stronaoceniajakoniesprawiedliwezpunktuwidzeniawłasnegointeresu50,gdyżwprzeciwnymraziemogło-
bydochodzićdonaruszeniazasadypraworządnościwdemokratycznympaństwieprawnym51.Przykładowo
art.5niemożebyćwykorzystywanywcelupodważeniaregułdziedziczenia,zasadodpowiedzialnościza
długispadkowe52,przesłanekkoniecznychzawarciamałżeństwaitzw.bezwzględnychprzeszkódmałżeń-
skich53.Niepowinienonponadtowpływaćnawykładnięwkierunkukształtowaniatreściprawapodmio-
towego54.Artykułu5niemożnatakżestosowaćwcelupodważeniaprzepisówprawaregulującychsankcję
bezwzględnejnieważnościczynnościsprzecznychzprawem,którewsposóbwyczerpującyrozstrzygają
oprawachstron(np.art.58§1k.c.)55.Pozatymprzyjmujesię,żestosowanieart.5niemożezastępować
38WyrokSNz15.02.2017r.,IICSK236/16,LEXnr2242151.OspołecznymznaczeniuzasadwspółżyciaspołecznegoB.Janiszewska,Opo-
trzebiezmianyklauzulizasadwspółżyciaspołecznego(głoswdyskusji),PUG2003/4,poz.7.OdmienniewyrokSNz24.07.2019r.,INsNc
9/19,LEXnr2697913,iwyrokSNz2.10.2015r.,IICSK757/14,LEXnr1936713.OdmienniepostanowienieSNz2.03.2023r.,ICSK5356/22,
LEXnr3556637,wktórymSądNajwyższystwierdził,żewprzypadkugdysądnieformułujenaruszonejzasadywspółżyciaspołecznego,
powinienprzynajmniejprzedstawićokolicznościuzasadniającestosowanieart.5k.c.
39WyrokSNz31.05.2023r.,IICSKP1732/22,LEXnr3590464,ipostanowienieSNz28.05.2019r.,IICSK587/18,LEXnr2680265.
40PostanowienieSNz31.05.2019r.,IICSK618/18,LEXnr2684130.
41WyrokSNz9.09.2021r.,ICSKP236/21,LEXnr3404197.
42P.Machnikowski[w:]Kodekscywilny.Komentarz,red.E.Gniewek,Warszawa2011,s.18.
43A.Wolter,J.Ignatowicz,K.Stefaniuk,Prawocywilne…,1996,s.139.
44P.Machnikowski[w:]Kodekscywilny.Komentarz,red.E.Gniewek,Warszawa2011,s.18.
45Początkowoklauzulatawykorzystywanabyłaprzedewszystkimdoweryfikacjizakresuwykonywaniaprawawłasnościadekwatniedowy-
różnianychformwłasności;zob.J.Wasilkowski,Pojęciewłasnościwświetlek.c.,PiP1965/12,s.827.
46T.Justyński,Nadużycieprawawpolskimprawiecywilnym,Kraków2000,s.116.
47WyrokSNz22.11.1994r.,IICRN127/94,LEXnr82293.
48WyrokSNz26.10.2017r.,IICSK7/17,LEXnr2427134.
49C.Waldziński,Przesłankistosowaniaklauzulinadużyciaprawapodmiotowegoworzecznictwiesądowym,PS2017/3,s.19-26.
50WyrokSNz29.07.2021r.,ICSKP150/21,LEXnr3327268.
51WyrokSNz7.05.2003r.,IVCKN120/01,LEXnr141394.
52Szerzej:J.Ciszewski,Ustawoweiumowneograniczeniaodpowiedzialnościosobistej,GSP2003/1,s.17-30,iM.Wilejczyk,Stosowaniekon-
strukcjinadużyciaprawapodmiotowegowdziedzinieprawaspadkowego,PS2015/7-8,s.53-65.
53A.Szczekala,Nadużycieprawapodmiotowegowstosunkachniemajątkowychmiędzymałżonkami-zagadnieniawybrane,nPalestra”2018/9,
s.81.
54WyrokSNz31.03.2000r.,IICKN749/98,OSNC2000/7-8,poz.135.
55PostanowienieSNz18.04.2023r.,ICSK2937/22,LEXnr3585040.
62
AnnaSylwestrzak
